زودرنجی از نگاه روانشناسی

همه ما در اطراف خود افرادی را می شناسیم که زودرنج هستند و زود از دیگران دلگیر و ناراحت می‌شوند. قطعا بین همه انسان‌ها تفاوت‌های فردی وجود دارد که هم ژنتیک و هم محیط و شرایط بر آن اثرگذار است. در این مقاله از مدافون، به موضوع زودرنجی از نظر روانشناسی می پردازیم و راهکارهایی برای غلبه بر این موضوع و رفتار صحیح با افراد زودرنج را مرور می کنیم.

این مقاله توسط میترا کوراغلی کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی بررسی و تایید ‌شده‌است.

به چه کسی زودرنج گفته می‌شود؟

در هر مرحله ای از رشد موجود زنده، زودرنجی تظاهرات خاص خودش را دارد. از همان بدو تولد، یک نوزاد با نوزاد دیگر از نظر میزان زودرنجی و حس کردن ‌‌ناراحتی‌ها متفاوت است. شرایط محیطی، آرامش مادر در دوران بارداری، مراقبت مادر از خود و…  هم در ایجاد زودرنجی در نوزادان موثر است.  به‌طور کل افراد زودرنج این ویژگی‌ها را دارند:

زود تحریک می‌شوند

ما انسان‌ها، گیرنده های حسی داریم که ارتباط ما با جهان را برقرار می‌کنند. این گیرنده ها در افراد مختلف متفاوت است. افراد زودرنج خیلی زود تحریک می‌شوند.

تحریک شدگی شان دیر برطرف می‌شود

افراد زودرنج علاوه بر اینکه زود تحریک می‌شوند، دیر حالت تحریک شدگی شان از بین می رود.  افرادی زودرنج، زود احساس می‌کنند که حس خوبی ندارند و خوگیری در آنها دیر اتفاق می‌افتد. 

حساسیت بیشتری دارند

فرد زودرنج نسبت به محرک های محیط حساسیت بیشتری دارد. زودرنجی در روابط بین فردی، به دنبال سو تفاهم و رنجش و آزردگی، اتفاق می‌افتد. افراد زودرنج نسبت به واکنش دیگران، آستانه تحمل کمتری دارند. 

واکنش های شدیدتری دارند

فرد زودرنج نسبت به محرک های محیط حساسیت بیشتری و واکنش شدیدتری دارد. واکنش این افراد معمولا تند و پرخاشگرانه است. گاهی نیز با قهر کردن همراه است.

اگر شما هم فرد زودرنجی هستید در اپلیکیشن مدافون می‌توانید با یک روانشناس آنلاین، جهت رفع این مشکل مشورت کنید

چه عواملی می‌تواند موجب زودرنجی شود؟

همان‌طور که گفته شد زودرنجی هم تحت تاثیر عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی است.  این موارد را می‌توان از دلایل زودرنجی برشمرد:

• طرحواره های ذهنی : الگوهای فکری رفتاری گوناگونی می‌تواند در تولید زودرنجی نقش مهمی داشته باشد. به‌طور مثال طرحواره محرومیت هیجانی که فرد حس می‌کند به اندازه کافی احساس از اطرافیانش دریافت نمی‌کند و دیگران او را درک نمی‌کنند و به همین علت در برخوردها شخص زودرنجی می‌شود. برخی از افراد زودرنج فکر می‌کنند که شخص خاصی هستند، همه باید مراعات او را بکنند و همه باید حواسشان باشد که وسایل آرامش و آسایش و رفاه او فراهم شود. این افراد از نظر روانشناسی دارای  طرحواره استحقاق و بزرگی هستند یعنی همیشه فکر می‌کند که انسان ویژه و از دیگران برتر هستند. به همین علت انتظار دارند که دیگران همواره در خدمت آنها باشند. 
• عزت نفس پایین: فردی که عزت نفس پایینی دارد و از درون خودش را با ارزش ن‌‌می‌داند، مسائل جزیی یا غیر مهم،را به شکل منفی به خودش پیوند می‌دهد و فردی زودرنج و حساس می‌شود.
• خطاهای شناختی: در خطاهای شناختی فرد در ذهنش مسأله کوچک را بزرگ جلوه می‌دهد یا کلا از حرف طرف مقابل برداشت منفی می‌کند. در این خطاها ممکن است که شخص زودرنج، مخاطب اصلی موضوع را تنها و تنها خودش ببیند و فکر کند که طرف مقابل عمدا این حرف را زد و منظورش به من بود.
• عوامل محیطی: در عوامل محیطی، شرایط رحم مادر، میزان توجه، عشق، علاقه خانواده و محیط زندگی موثر است.
• پرتوقعی: یکی دیگر از دلایلی که می‌تواند باعث زودرنجی شود، پرتوقعی است. 

طرز رفتار صحیح با افراد زودرنج چیست؟

واقعیت این است که زودرنجی باعث می‌شود لحظات شاد و خوشی که می‌توانید داشته باشید به اوقات تلخ و ناراحتی تبدیل شود. بعضی افراد سکوت را برای جلوگیری از تنش بیشتر در پیش می گیرند و عده ای هم با درگیر شدن با فرد زودرنج، اوقات را تلخ تر می‌کنند.

بهترین راهکار در رفتار با افراد زودرنج، مطرح کردن ناراحتی خود با زبان و ادبیات مناسب، دور از توهین، بی احترامی و پرخاشگری است. مثلا اگر از برخورد فرد زودرنج ناراحت شدید، با آرامش و متانت به او بگویید که من از این رفتار تو ناراحت شدم و وقتی که ناراحت هستم نمی‌توانم آن میزان  که تو را دوست دارم به تو محبت و توجه کنم.

اگر نیاز دارید که درباره رفتار صحیح با یک شخص زودرنج بیشتر بدانید، مشاوره روانشناسی بهترین انتخاب است

راه کنار گذاشتن زودرنجی چیست؟

زودرنجی نشانه ای از مجموعه ای از مشکلات روانشناسی دیگر است اما به تنهایی اختلال نیست. برای کنار گذاشتن زودرنجی این نکات را به یاد داشته باشید:

1. به یاد داشته باشید که همیشه نمی‌شود که شرایط و اوضاع احوال دقیقا آن طور پیش برود که مطابق میل ما باشد.
2. هر رفتار بد و ناشایستی که می‌شود لزوما هدفش من نیستم. شاید طرف مقابل شما در حال حاضر خسته، گرسنه، عصبانی و خواب آلود است و منظورش این نیست که شما انسان بی ارزشی هستید.

 با این راهکارها می‌توانید زودرنجی را کنار بگذارید:

1. لزوم تغییر شرایط و کنار گذاشتن زودرنجی را درک کنید.

روی یک کاغذ برای خود بنویسید که زودرنجی چه مشکلات و چه محاسنی برای شما داشته است. آیا زودرنجی به جز مشکل و دردسر برای شما فایده ای هم داشته است؟ با خود بگویید که چرا من باید یک رفتار را که فقط دردسر و مشکل است ادامه بدهم؟

2. خودمراقبتی را تمرین کنید.

برای خودمراقبتی از  جسم و جان خود باید به خوبی مراقبت کنید. سبک زندگی سالم، تغذیه مناسب، ورزش منظم داشته باشید. مهارت های لازم برای کنترل فکر هایی که به ذهن می آیند را یاد بگیرید. برای تغییر باید از خودتان شروع کنید.

3. لیستی از مشکلات و مسائل خود تهیه کنید

در این لیست مشکلاتی که مهم و اساسی هستند را انتخاب کنید و مهارت های مرحله قبل را تمرین کنید. مثلا فرض کنید که یک فروشنده بی ملاحظه جنس نامرغوب به شما داده است و شما می‌خواهید با اعتماد به نفس و قدرت، جنس را پس بدهید. 

4. الگوهای مناسب برای خود پیدا کنید.

دقت کنید که در جامعه افراد با اعتماد به نفس که از حق خود دفاع می‌کنند و زودرنج نیستند، چه طور صحبت و از حق خود دفاع می‌کنند. به حالت چهره، تن صدا، نحوه برخورد و بدن آنها دقت کنید.

سوالات روانشناسی درباره زودرنجی

در این شرایط قبل از اینکه با این فرد مواجه شوید پیش بینی و پیشگیری لازم را داشته باشید. نفس عمیق بکشید و عضلات خود را شل کنید. با خود بگویید که وقتی که با این شخص مواجه می‌شوم ممکن است که باعث ناراحتی من بشود. به خودتان بگویید که قرار است در یک شرایط دشوار قرار بگیری و حق خود را بگیری اما نه با خشونت، توهین و پرخاش. سعی کنید قبل از قرار گرفتن در این موقعیت دشوار، آن را تصویر سازی و در ذهن خود مرور کنید که می‌خواهید چه عکس العملی نشان دهید. این موضوع به شما کمک می‌کند که در آن شرایط از پس گرفتن حق خود بربیایید.

شما هم در بخش نظرات بنویسید که آیا شخص زودرنجی هستید یا نه. شما چه راهکاری برای زودرنج نبودن یا رفتار صحیح با شخص زودرنج دارید.