کم خونی ناشی از فقر آهن

کم خونی یکی از بیماری‌های شایع خونی است که انواع مختلف دارد. یکی از شایع‌ترین آن ، کم خونی ناشی از فقر آهن است. جالب است بدانید اگر فردی روزی 10 تا 20 سی سی خون از دست بدهد، دچار فقر آهن می‌شود. اگر می‌خواهید درباره این بیماری بیشتر بدانید، تا انتهای مقاله همراه ما باشید. این مقاله از نظر محتوا توسط دکتر نگار اسماعیلی بررسی و تایید ‌شده‌است.

نقش آهن در بدن

حدود 98 درصد آهن بدن برای ساخت گلبول قرمز استفاده می‌شود. نقش گلبول قرمز در بدن، حمل اکسیژن است. در واقع بیشترین میزان آهن مورد نیاز بدن، از خود بدن تامین می‌شود. 

گلبول قرمز عمری تقریبا 120 روزه دارد. وقتی که گلبول قرمز از بین می رود، آهن آن در بدن بازیافت می‌شود. در بدن ما، به جز از طریق خونریزی یا سلول‌های دستگاه تناسلی، گوارشی یا مخاطی (که میزان دفع آهن بسیار کمی دارند) آهن جایی دفع نمی‌شود. 

همان‌طور که گفته شد بدن انسان 80 درصد آهن مورد نیاز را خودش تامین می‌کند و تنها 20 درصد آن از طریق دستگاه گوارش تامین می‌شود.

اگر برای کم خونی نیاز به مشاوره با یک پزشک متخصص خون و سرطان دارید، بهترین پزشکان آنلاین در مدافون آماده پاسخگویی هستند:

عوارض کم خونی

• کاهش قوای ذهنی
• تاخیر در رشد کودکان
• خلل در فرآیند بارداری برای مادر و جنین
• کاهش آی کیو
• کاهش بازده و توان کاری

فقر آهن باعث چه بیماری‌هایی می‌شود؟

کم خونی ناشی از فقر آهن خفیف، معمولا عوارضی ایجاد نمی‌کند. با این حال اگر برای درمان این بیماری اقدام نکنید، می‌تواند شدت یابد و مشکلات سلامتی مختلفی را به وجود آورد. از جمله:

مشکلات قلبی

کم خونی فقر آهن ممکن است منجر به ضربان قلب سریع یا نامنظم شود. قلب شما باید خون بیشتری را پمپاژ کند تا کمبود اکسیژن حمل شده در خون را در این حالت جبران کند. این عارضه می‌تواند عواقبی مانند بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی را به همراه داشته باشد.

مشکلات رشد در نوزادان و کودکان

کمبود شدید آهن می‌تواند منجر به کم خونی و همچنین تاخیر در رشد و نمو شود. علاوه بر این این بیماری با افزایش حساسیت به عفونت‌ها همراه است.

مشکلات دوران بارداری در زنان باردار

کم خونی فقر آهن شدید با زایمان زودرس و تولد نوزادان کم وزن مرتبط است. اما در زنان باردار که مکمل آهن را به عنوان بخشی از مراقبت های دوران بارداری دریافت می‌کنند، قابل پیشگیری است.

کم خونی فقر آهن در خانم‌ها

شایع‌ترین بیماری در خانم‌های در سن بارداری (از شروع قاعدگی تا یائسگی) کم خونی فقر آهن است. علت اصلی این موضوع از دست دادن خون در زمان پریود است.

وقتی که میزان از دست دادن خون بیشتر از میزان آهنی است که بدن از طریق دستگاه گوارش جذب می‌کند، شخص دچار کم خونی فقر آهن می‌شود.

کم خونی فقر آهن و بارداری

در خانم‌های باردار، میزان نیاز به آهن بیش از سایر گروه‌های سنی است و معمولا در سه ماهه دوم و سوم، احتمال این بیماری، در این خانم‌ها وجود دارد. خانمی که قصد باردار شدن دارد، باید پیش از اقدام به بارداری، کمبود فقر آهن را بررسی کند. کمبود آهن در بارداری هم برای مادر و هم جنین خطرناک است.

زایمان زودرس و وزن کم جنین هنگام تولد، از خطرات کمبود آهن مادر در حین بارداری است.

نشانه‌های کم خونی فقر آهن

• سیاهی رفتن چشم، تپش قلب و سرگیجه هنگام بلند شدن از زمین
• تنگی نفس و خستگی بدون دلیل یا با انجام کارهای ساده
• رنگ پریدگی و تیرگی پوست زیر چشم
• افسردگی، بی حوصلگی و بی رغبتی
• عدم تمرکز و سردردهای گاه و بیگاه خصوصا هنگام فعالیت
• ریزش مو

جذب آهن

بیشترین میزان جذب آهن، قرص‌های مکمل، سپس گوشت و جگر است. یک فرد طبیعی که خونی از دست نمی‌دهد، فقط 7 درصد آهن داخل گوشت برای او جذب می‌شود. 

برای اینکه جذب آهن به خوبی انجام شود، محیط باید اسیدی باشد. مرکبات و مواد غذایی که دارای ویتامین C هستند، جذب آهن را بهبود می‌دهند.

در مقابل غذاهایی مانند چای، قهوه، کاکائو و… میزان جذب آهن را کاهش می‌دهند. کلسیم هم موجب کاهش جذب آهن می‌شود.

هنگامی که شخصی دچار کم خونی فقر آهن شدید باشد، از طریق تغذیه نمی‌توان آن را جبران کرد و باید درمان از طریق مصرف مکمل آهن باشد. 

تشخیص کم خونی فقر آهن

پزشک از طریق یک آزمایش خون می‌تواند متوجه شود که میزان آهن خون شخص چه مقدار کاهش پیدا کرده است. سپس بر اساس وضعیت بیمار از مکمل آهن استفاده می‌شود. برخی بیماران تحمل مصرف قرص آهن برایشان سخت است. در این بیماران می‌توان از نوع خاصی از قرص آهن استفاده کرد که زمان جذب آن طولانی تر است. در کم خونی های خفیف فقر آهن، با اصلاح رژیم غذایی می‌توان این مشکل را برطرف کرد.

رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری از فقر آهن

همان‌طور که گفته شد، در افرادی که دچار این بیماری هستند، نیاز به استفاده از مکمل آهن وجود دارد. رژیم غذایی زیر می‌تواند به پیشگیری از فقر آهن کمک کند:

مصرف میوه و سبزیجات خصوصا وقتی که حاوی ویتامین سی هستند و به صورت خام. همان‌طور که گفته شد ویتامین C برای جذب آهن بسیار مفید است. برای پیشگیری از فقر آهن، گیلاس، انار، پسته تازه، عرقیاتی مانند گلاب، بیدمشک، زرده تخم مرغ آب پز را در رژیم غذایی خود جا دهید.

تغذیه مناسب برای پیشگیری از فقر آهن از نظر طب ایرانی

در طب ایرانی مصرف این مواد غذایی برای پیشگیری از فقر آهن توصیه می‌شود:

• گوشت کباب شده
• عسل
• مویز
• پسته
• شیره انگور
• زعفران
• زرشک
• میوه خشک

نکات مهم برای جذب بهتر آهن

• همراه غذای گوشتی از دوغ و شیر استفاده نکنید
• بعد از مصرف غذا، چای یا قهوه ننوشید

میزان نیاز بدن به آهن

میزان نیاز بدن به آهن در افراد مختلف، بر اساس سن و جنسیت متفاوت است. زنان باردار و شیرده، کسانی که به تازگی تحت عمل جراحی یا آسیب های فیزیکی قرار گرفته اند، مبتلایان به برخی بیماری‌های دستگاه گوارش، گیاه خواران و کسانی که اهل خوردن گوشت نیستند در معرض کمبود آهن قرار دارند.

میزان آهن مورد نیاز گروه‌های سنی مختلف در روز به شرح زیر است

خانمی که در سنین بارداری است: 2 میلی گرم

آقایان: 1 میلی گرم

خانم باردار: 5 تا 6 میلی گرم

علل کم خونی فقر آهن

از دست دادن خون

شایع‌ترین علت کم خونی فقر آهن دفع خون است. بنابراین اگر یک مرد بالغ یا خانم یائسه دچار این بیماری شود، باید مشکوک به دفع خون برای او باشیم که شایع‌ترین محل برای دفع خون، دستگاه گوارشی است . به همین دلیل برای این افراد کولونوسکوپی و آندوسکوپی توصیه می‌شوند. در زنانی که در سن بارداری هستند، شایع‌ترین راه از دست دادن خون از طریق عادت ماهیانه است. 

سرطان

اگر در گروه سنی زنان یائسه و مردان بالغ، مشکلی در دستگاه گوارش از نظر بیماری‌ها وجود نداشت لازم است که موضوع سرطان ها بررسی شود. شایع‌ترین علامت سرطان دستگاه گوارش، کم خونی فقر آهن است. سرطان های دیگری مانند سرطان خون، پروستات، سینه و پانکراس می‌توانند دارای علامت های این بیماری باشد. 

تحقیقات جدید نشان داده است که اگر کم خونی فقر آهن در مدت طولانی در بدن شخص باشد، می‌تواند منجر به سرطان شود.

کسانی که در حال انجام شیمی درمانی هستند هم ممکن است دچار فقر آهن بشوند.

رشد و بلوغ

کودکان، نوزادان و نوجوانان در سن بلوغ هم در معرض کم خونی فقر آهن هستند. این افراد به میزان بیشتری آهن نیاز دارند.

بارداری

یکی از دلایل شایع کم خونی فقر آهن بارداری است که خصوصا در سه ماهه دوم و سوم احتمال کمبود آهن افزایش می‌یابد

هایپرمنوره  یا خونریزی شدید قاعدگی

اختلال در سیکل قاعدگی و از دست دادن خون زیاد از دلایل شایع کم خونی فقر آهن در زنان است. هایپرمنوره می‌تواند دلایل ساده ای مانند استرس تا سرطان را شامل شود.

اهدای خون یا حجامت

اهدای خون زیاد و یا حجامت می‌تواند سبب بروز کم خونی ناشی از فقر آهن شود. علاوه بر این مزایای حجامت از نظر پزشکی ثابت نشده‌است و ریسک ابتلا به عفونت‌های شدید در آن وجود دارد.

بعضی بیماری‌ها

بعضی بیماری‌ها می‌تواند منجر به کم خونی ناشی از فقر آهن بشود.

سو تغذیه

افرادی که گیاهخوار مطلق هستند دچار کم خونی فقر آهن میشود. چرا که جذب آهن از سبزیجات حتی اسفناج، تنها 10 درصد میزانی است که بدن می‌تواند از طریق تغذیه جذب کند.

سو جذب

بیماری‌های مانند سلیاک و کرون و کسانی که معده خود را برداشته اند از جمله افرادی هستند که در جذب آهن دچار مشکل هستند.

سوالات پزشکی فقر آهن

اگر شما هم درباره این بیماری، پرسش و یا نظری دارید، خوشحال می شویم که در بخش دیدگاه‌ها نظر خود را ثبت کنید.