واقعیت این است که اعتیاد از هر نوع آن یک بیماری پیچیده است و تحقیقاتی که نزدیک به یک قرن انجام شده‌است به محققان کمک بسیاری کرده است که به درک عمیق تری از نحوه عملکرد آن بپردازند.
در این مقاله از مدافون، دکتر میلاد دودانگه به بررسی این بیماری و راه‌های درمان آن پرداخته است:
امروزه نگاه جهان به اعتیاد عوض شده‌است و از آن به عنوان یک بیماری که بر مغز اثر می گذارد و نه یک شکست یا انتخاب شخصی یاد می‌شود. اکثر ما وقتی صحبت از اعتیاد می‌شود به مصرف مواد مخدر فکر می کنیم اما اعتیاد به مواد مخدر تنها نوع اعتیاد نیست. تحقیقات نشان می‌دهد که الگوهای رفتاری یکسان مثل قمار، خرید، شبکه های اجتماعی نیز نوعی اعتیاد است.
به‌طور کلی دو نوع اعتیاد وجود دارد:
مصرفی مانند اعتیاد به مواد مخدر، الکل، سیگار و…
رفتاری. این نوع اعتیاد به صورت انجام رفتارهای تکراری است که حتی اگر فایده واقعی نداشته باشند مانند خرید، حضور در شبکه های اجتماعی و…
اگر میخواهی بدانی که به اینترنت و گوشی همراه اعتیاد داری یا نه، در تست آنلاین اعتیاد به اینترنت و تلفن همراه شرکت کن و وضعیت سلامت روانت را بسنج.
اعتیاد چگونه عمل می‌کند؟
قبل از بررسی انواع مختلف اعتیاد، خوب است که چند عنصر اصلی را در این زمینه بشناسیم:
سیستم پاداش
اعتیاد عملکرد مغز را خصوصا در زمینه پاداش متحول می‌کند.
وقتی که ما کاری را انجام می‌دهیم که برایمان لذت بخش است ، خواه دیدار با دوست صمیمی خود، خوردن غذای مورد علاقه، سیگار کشیدن و… این سیستم پاداش، دوپامین را به همراه سایر مواد شیمیایی آزاد می‌کند.
برخلاف تصور عموم، به نظر می‌رسد که دوپامین نیست که در واقع احساس لذت یا سرخوشی را ایجاد می‌کند. بلکه به نظر می‌رسد که دوپامین کاری می‌کند که ارتباط مغز ما بین برخی چیزها و احساس لذت تقویت شود و ما را وادار می‌کند در آینده دوباره آن چیزها را جستجو کنیم.
هوس
تمایل به تجربه مجدد حس سرخوشی می‌تواند هوس استفاده از مواد یا انجام مجدد آن رفتار را در پیش داشته باشد. خصوصا وقتی که در شرایط مشابهی با شرایطی که در آن احساس سرخوشی کرده‌ایم، قرار می گیریم مثلا قرار گرفتن در مهمانی ای که مهمانان در حال مشروب نوشیدن هستند. این هوس، اغلب به عنوان اولین نشانه اعتیاد عمل می‌کند.
با ادامه استفاده از یک ماده یا انجام یک رفتار خاص، مغز ما به تولید مقادیر بیشتری دوپامین ادامه می‌دهد. سرانجام، مغز تشخیص می‌دهد که مقدار زیادی دوپامین ترشح کرده است و در پاسخ به همان محرک ها، دوپامین کمتری ترشح می‌کند.
اما یک مشکل وجود دارد: سیستم پاداش مغز ما هنوز به همان مقدار دوپامین نیاز دارد تا عملکرد لازم را داشته باشد. حال برای این که مغز همان میزان دوپامین را ترشح کند، لازم است که شما از موادی که قبلا مصرف کرده بودید بیشتر مصرف کنید تا دوپامین مجددا ترشح شود.
عدم تمایل به سایر فعالیت ها
با پیشرفت اعتیاد، علاقه به سرگرمی ها و چیزهای دیگری که قبلاً از آنها لذت می بردیم از بین می رود. این امر به این دلیل اتفاق می‌افتد که مغز ما دیگر دوپامین زیادی در پاسخ به عوامل طبیعی مانند رابطه جنسی یا خلق یک اثر هنری و… تولید نمی‌کند.
حتی زمانی که می‌خواهیم از مصرف یک ماده یا انجام یک رفتار خاص دست بکشیم ، ممکن است احساس کنیم که هنوز به آن نیاز داریم تا احساس بهتری داشته باشیم.
تا به حال مشاوره تلفنی با روانشناس رو تجربه کردی؟ خیلی مفیده!
از دست دادن کنترل
اعتیاد معمولاً شامل ناتوانی در کنترل مصرف مواد یا انجام رفتارهای خاص است. این موضوع می‌تواند منجر به از دست دادن شغل، سلامت، موقعیت و روابط اجتماعی ما شود.
حتی ممکن است تصمیم بگیریم که ماده یا رفتار را ترک کنیم، اما متوجه می شویم که علیرغم تمام تلاش خود، همچنان کوتاهی می کنیم.
اعتیاد مصرفی
امروز دیگر استفاده از اصطلاحاتی مانند سو مصرف مواد و… توصیه نمی‌شود چرا که ممکن است چنین اصطلاحاتی موجب شود که افراد برای حل این مشکل کمک دریافت نکنند. در عوض از اصطلاحاتی مانند اختلال مصرف مواد استفاده می‌شود که موجب می‌شود طبقه بندی های خفیف، متوسط و شدید را داشته باشد.
مصرف‌کننده ی خفیف
- هرچند وقت یکبار برای تفریح و در مواقع و مناسبت‌های خاص مواد مخدر مصرف می‌کند.
- احساس سرخوشی می‌کند و بیش از حد مصرف نمی‌کند – واکنش عادی نسبت به مواد دارد.
مصرف‌کننده ی متوسط
- برای کمک به تحمل استرس و فشار زندگی مواد مصرف می‌کند.
- به خاطر فرار از احساسات دردناک مواد مصرف می‌کند.
- میزان مصرف خود را به تدریج افزایش داده و در نتیجه مقاومت بدن آنها در مقابل مواد بیشتر می‌شود.
- وقتی مواد مخدر در دسترس قرار ندارد احساس بی‌قراری می‌کند.
- آغاز تجربه در روند بد شدن حال جسمی و روان را تجربه می‌کند.
- روند بی سر و سامانی وضعیت تحصیلی یا شغلی در حال شروع است.
- شروع به از دست دادن علاقه به لذتهای ساده می‌کند.
- به گوشه‌گیری و انزوا گرایش پیدا می‌کند.
- قدرت آن را دارد که مصرف مواد را کنترل یا ترک کند.
- می‌تواند به مصرف‌کننده تفننی یا معتاد واقعی تبدیل شود.
معتاد مزمن و شدید
- هرگز نمی‌تواند به حالت مصرف‌کننده ی تفننی یا شدید بازگردد.
- از مصرف مواد مخدر به شدت احساس لذت و آرامش می‌کنند.
- مغز به مصرف مواد عادت کرده و برای اینکه به‌طور عادی فعالیت کند به مواد مخدر وابسته می‌شود.
- ساختار و سیستم ارتباط مغز حالت غیرعادی پیدا می‌کند.
- سلامت عقل از بین رفته و رفتارهای عصبی و خشن دارد.
- با وجود عواقب ناگوار، قادر به ترک کردن مواد مخدر نیست – این حالت آلرژی نامیده می‌شود.
- مغز بیش از پیش به مواد مخدر نیاز پیدا می‌کند – چنین حالتی را پدیده ویار می‌نامند.
- برای اینکه احساس لذت قبلی را به دست آورد باید همواره مقدار بیشتری مواد مخدر مصرف کند – مقاومت بدن افزایش پیدا می‌کند.
- به خود و دیگران بی توجه است.
- ارتباط با دوستان، خانواده و جامعه را از دست می‌دهد.
- در انجام کار و فعالیت‌های عادی ناتوان است.
- دچار مشکلات قانونی می‌شود.
- بیماری شکل گرفته و حالت پیشرفته پیدا کرده‌است.
- برای فعالیت عادی روزمره به مواد مخدر نیاز دارد.
- مواد مخدر در مقایسه با دیگر مسائل در اولویت قرار می‌گیرد.
- به زندگی بی علاقه شده و به خودکشی فکر می‌کند.
- در زمانی که مواد مورد نیاز بدن کمتر از حد معمول به آن داده شده یا کاملاً قطع شود خماری می‌کشد.
- پی در پی اما بیهوده برای ترک تلاش می‌کند.
- زندگی بی سر و سامانی و غیرقابل اداره می‌شود.
- دچار ناامیدی و ناتوانی کامل است.
اگر نمی دانید که رفتار صحیح با شخص معتاد چگونه باید باشد مقاله زیر را بخوانید.رفتار صحیح با شخص معتاد
علائم رایج اعتیاد
- میل شدید به مواد، به اندازه ای که بر توانایی شخص در تفکر درباره چیزهای دیگر تأثیر بگذارد
- نیاز به استفاده بیشتر از مواد برای تجربه لذت بیشتر
- احساس ناراحتی در شرایط عدم دسترسی به مواد
- خطرناک شدن انجام کارهای دیگر مانند رانندگی یا کار هنگام مصرف آن
- مشکل در مدیریت کار، تحصیل یا مسئولیت های خانه به دلیل مصرف مواد
- مشکلات دوست یابی و رابطه اجتماعی در هنگام استفاده از مواد
- صرف زمان کمتری در فعالیت هایی که قبلا لذت بخش بودند
- ناتوانی در قطع مصرف مواد
- شکست و صرف نظر کردن از ترک مصرف مواد
آزمایش اعتیاد
یکی از آزمایش‌های سنتی اعتیاد آزمایش ادرار است که روشی حتمی و دقیق نبوده و فرد می‌تواند با استفاده از مصرف مواد شیمیایی ویژه‌ای نتیجه آزمایش را تغییر دهد هرچند که روش‌های دیگری برای آزمایش وجود دارد که با اطمینان بسیار بالا می‌توان از آنها بهره گرفت. با توجه به ماهیت و ساختار اعتیاد، توجه به بعد روانی این بیماری نیز بسیار ضروری است. از این رو تست‌ها و آزمایش‌هایی نیز برای پی بردن به وضعیت اعتیاد فرد با توجه به جنبه‌های رفتاری و روانی آنها موجود می‌باشد که شامل پرسش‌هایی است که خود فرد باید به آنها پاسخ دهد.
اعتیاد رفتاری
در مورد مفهوم اعتیاد رفتاری و اینکه آیا آنها واقعاً شامل اعتیاد می‌شوند، اختلاف نظر وجود دارد. با این حال دو رفتار زیر توسط بسیاری از منابع به عنوان اعتیاد رفتاری شناخته شده‌است.
- قمار
- بازی های کامپیوتری، گوشی همراه و…
برخی کارشناسان اعتیادهایی به خرید، رابطه جنسی و ورزش و… را نام می برند.
اگر می‌خواهید درباره اعتیاد به تلفن همراه بدانید، این مقاله را بخوانید.
نشانه‌های اعتیاد رفتاری:
علائم:
- وقت زیادی را صرف آن کار خاص می‌کنید.
- برای انجام آن کار یا رفتار خاص همیشه اشتیاق و علاقه دارید حتی اگر بر زندگی روزمره، مسئولیت ها و یا روابطتتان را تحت تاثیر بگذارد.
- برای آن کار زمان زیادی صرف می‌کنید.
- آن رفتار یا کار را از دیگران پنهان می‌کنید یا درباره آن و زمان صرف شده برای آن دروغ می گویید.
- نمی‌توانید از آن کار دوری کنید.
- اگر تصمیم به ترک آن بگیرید، دچار تحریک‌پذیری، بی‌قراری، اضطراب، افسردگی و سایر علائم ترک می‌شوید.
- برای ادامه و انجام آن کار احساس اجبار می‌کنید حتی زمانی که باعث مشکل و ناراحتی تان باشد.
اعتیادهای رفتاری رایج عبارتند از اعتیاد به
- خرید
- ورزش
- خوردن
- رابطه جنسی و سکس
- تلویزیون و سریال های تلویزیونی
- تلفن همراه و شبکه های اجتماعی
درمان اعتیاد به مواد مخدر
درمان این بیماری، معمولا به تنهایی و بدون حضور متخصصان آموزش دیده، کار بسیار سختی است. اولین مرحله درمان، شامل سم زدایی تحت نظر پزشک است. سپس معمولا یکی یا چند روش زیر به صورت همزمان برای حل این مشکل به کار برده می‌شود.
کمپ ترک اعتیاد
در این روش شخص معتاد در یک کمپ و مرکز درمانی ترک اعتیاد، به مدت چند هفته یا بیشتر ساکن می‌شود و به کمک کارشناسان آن محل، به ترک می پردازد.
مشاوره روانشناسی
روان درمانی و مشاوره اعتیاد می‌تواند به بهبودی شخص مبتلا به این بیماری کمک کند، خصوصا اگر فرد برای مقابله با احساسات ناراحت کننده از مواد استفاده کرده باشد.
یک درمانگر می‌تواند به شخص معتاد کمک کند تا برخی از دلایل استفاده از مواد را کشف کند.
در اپلیکیشن مدافون، در هر ساعتی از شبانه روز و به صورت 24 ساعته می‌توانید از مشاوره روانشناس بهره مند شوید. دریافت مشاوره روانشناسی
دارودرمانی
در برخی موارد، داروهای ترک اعتیاد می‌توانند به فرد معتاد کمک کند که در ترک اعتیاد موفق شود.
این داروها به روش های مختلفی عمل می‌کنند اما به‌طور کلی باعث کاهش میل به مواد و کاهش علائم ترک اعتیاد می‌شود.
روش های درمانی با استفاده از دارو، معمولا همراه با سایر رویکردهای درمانی مثل مشاوره روانشناسی به کار برده می‌شود.
در هنگام ترک مواد مخدر یکی از داروهای مصرفی متادون است که البته باید توجه نمود که بیمار پس از ترک مواد مخدر باید مصرف متادون را نیز به مرور قطع کند تا به مصرف متادون معتاد نشود.
گروه‌های حمایتی
علاوه بر روش های بالا، عضویت در گروه‌های حمایتی که افرادی که قبلا معتاد بوده اند و حالا موفق به ترک شده اند، می‌تواند به ترک اعتیاد کمک کند. در این گروه ها عموما افرادی که موفق به ترک شده اند، تجربیات خود را با دیگران درمیان می گذارند.
درمان اعتیاد رفتاری
درمان اعتیاد رفتاری نیز می‌تواند با کمک روش های درمانی روانشناسی و یا بعضا دارودرمانی انجام شود. برای این منظور می‌توانید از بهترین روانشناسان کشور، مشاوره تلفنی و آنلاین دریافت کنید.
در مدافون مجموعه ای از بهترین روانشناسان در زمینه اعتیاد به شما کمک می‌کنند تا بتوانید زندگی بهتری را تجربه کنید: مشاوره آنلاین اعتیاد
این مقاله توسط تیم تحریریه مدافون تهیه شده است. مقالات این وب سایت پس از تهیه توسط پزشکان و روانشناسان بررسی و تایید می شود. با این حال به یاد داشته باشید که این مقالات صرفا جهت آگاهی و افزایش معلومات شما تهیه شده است.برای درمان حتما به توصیه و تجویز پزشک یا روانشناس خود عمل کنید.