دیابت در بارداری

در دوران بارداری به دلیل به وجود آمدن مقادیر زیادی هورمون در بدن مادری که قبلا دیابت نداشته است، ممکن است دیابتی به نام دیابت بارداری (حاملگی) پیش بیاید. از آنجایی که دیابت در اکثر موارد علائم خاصی ندارد، لازم است که در همه خانم‌ها در طول دوران بارداری، وضعیت دیابت در آنها از طریق آزمایش ارزیابی شود.

چه میزان قند خون نشانه دیابت در حاملگی است؟

خانم‌های باردار باید در اولین ویزیت بارداری، از نظر قند خون، بررسی شوند. این آزمایش، آزمایش قند خون ناشتا است مگر در شرایط خاص. اگر قند خون ناشتا یا FBS کمتر از 92 باشد، نشان می‌دهد که در این مرحله، خانم به دیابت مبتلا نیست. اما اگر میزان آن بیشتر از 126 باشد، نشان می‌دهد که این خانم دیابت قبل از بارداری داشته است اما به هر دلیل متوجه آن نشده‌است. خانم‌هایی که قند خون ناشتای آن ها بین 92 و 126 باشد، دچار دیابت بارداری هستند و برای آنها اقدامات خاص انجام می‌شود.

برای خانم‌هایی که قند خون ناشتای آن ها زیر 92 است بین هفته 24 تا 28 بارداری، تست تحمل گلوکز انجام می‌شود. این تست  ممکن است یک یا دو مرحله باشد و طبق نتیجه آن پزشک برای خانم حامله تصمیم گیری می‌کند.

متاسفانه در کشور ما دیابت شیوع بالایی دارد. به همین دلیل توصیه می‌شود که خانم‌هایی که قصد بارداری دارند، پیش از اقدام به بارداری از نظر دیابت کنترل شوند.

چه کسانی بیشتر در خطر دیابت بارداری هستند؟

عوامل زیر خطر ابتلا به بیماری قند در دوران حاملگی را افزایش می‌دهد:

• ابتلای یکی از اعضای نزدیک خانواده به دیابت (پدر، مادر، خواهر، برادر)
• تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان
• چاقی و وزن بالا
• بیماری‌های زمینه ای و بیماری‌هایی مانند فشار خون، لوپوس، بیماری‌های کلیه
• مصرف داروهای خاص مانند کورتون ها، پردنیزولون
• سابقه سقط مکرر
• ابتلا به دیابت بارداری در بارداری قبلی
• از دست دادن جنین در بارداری قبلی
• داشتن نوزاد با وزن خیلی بالا در حاملگی قبلی
• استفاده از روش های کمک باروری
• فشارخون بالا
• اضافه‌وزن قبل از بارداری
• بارداری چندقلو
• دیابت بارداری پیشین
• سقط جنین یا مرده‌زایی بدون دلیل
• مصرف استروئیدهایی مانند گلوکوکورتیکوئیدها
• ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، آکانتوز نیگریکانس (نوعی شرایط پوستی است که مشخصه آن تغییر رنگ تیره و مخملی در چین‌های بدن است) یا سایر شرایط مرتبط با مقاومت به انسولین.
• تعلق به برخی از تبارها و قومیت‌ها (به‌طور مثال داشتن نژاد آفریقایی، بومی آمریکا، آسیایی، جزیره‌نشین اقیانوس آرام و اسپانیایی‌تبار یا بومی هاوایی بودن)

دکتر فاطمه نیک پور در مقاله زیر به‌طور مفصل درباره تخمدان پلی کیستیک توضیح داده است، مطالعه آن را به شما توصیه می کنیم: تنبلی تخمدان چیست؟

ارتباط دیابت و سن بالا در بارداری

از آنجایی که با بالا رفتن سن، احتمال ابتلا به بیماری‌های زمینه ای یا افزایش وزن بیشتر می‌شود، در سن بالا این عوامل می‌تواند ریسک ابتلا به دیابت در دوران حاملگی را افزایش دهد اما بالا بودن سن، بدون افزایش وزن یا بیماری خاص، به خودی خود  ریسک را بالا نمی برد.

آزمایش تحمل گلوکز

خانم‌های بارداری که در ابتدای بارداری قند خون ناشتای آنها کمتر از 92 بود، در هفته 24 تا 28 بارداری باید غربالگری دیابت را انجام دهند. معمولا پزشک آزمایش پودر قند 50 گرم یا 75 گرم تجویز می‌کند. در آزمایشگاه، ابتدا قند خون ناشتا چک شده و سپس این پودر قند محلول شده، توسط خانم باردار مصرف می‌شود.

در خانم‌هایی که پودر گلوکز 75 گرم مصرف کرده‌اند در بازه های زمانی 1 و 2 ساعت دوباره تست قند خون انجام می‌شود و خانم‌هایی که گلوکز 50 گرم مصرف کرده‌اند، فقط در بازه زمانی 1 ساعت مجددا قند خون آن ها آزمایش می‌شود.

اگر آزمایش پودر قند 50 گرم مشکوک باشد، نیاز است که دوباره آزمایش با 100گرم پودر گلوکز تکرار شود اما آزمایش 75 گرم دیگر قطعی است.

این آزمایش مشخص می‌کند که مادر به دیابت بارداری مبتلا ‌شده‌است یا خیر. در صورت بالا بودن نتیجه آزمایش تحمل گلوکز، آزمایش قند خون ناشتا و دو ساعت بعد از غذا انجام می‌شود تا ادامه روند درمان مشخص شود.

آزمایش قند خون بعد از دو ساعت

در این آزمایش قند خون ناشتا و سپس دو ساعت بعد از صبحانه، ناهار یا شام اندازه گیری می‌شود که سنجیده شود که آیا بعد از خوردن غذا میزان قند خون، بالا می رود یا خیر. این آزمایش می‌تواند در آزمایشگاه یا توسط دستگاه گلوکومتر درخانه انجام شود.

علائم دیابت دوران حاملگی

دیابت بارداری معمولا علامت خاص ندارد. در اغلب موارد بر اساس جواب آزمایش ، وجود دیابت مشخص می‌گردد. در حالت های پیشرفته خستگی، پرنوشی، پراداری در مادران باردار دیده می‌شود.

در مواردی زیاد بودن بیش از حد مایع آمنیوتیک دور جنین یا وزن گیری بیش از حد او می‌تواند نشان دهنده وجود دیابت باشد.

پرنوشی از علائم شایع بارداری نیست اما تکرر ادرار در سه ماهه اول و سه ماهه سوم بارداری در بسیاری از خانم‌ها وجود دارد و لزوما نشاندهنده وجود دیابت نیست. اما با این حال اگر دچار این علائم هستید حتما با پزشک متخصص زنان و زایمان، این موضوع را در میان بگذارید:

• تشنگی غیر معمول
• ادرار پیاپی و مکرر
• خستگی و بی‌حالی
• حالت تهوع
• قارچ‌های واژینال، مثانه و عفونت ‌های پوستی
• تاری دید

پیشنهاد مطالعه | میزان مجاز مصرف کافئین در بارداری چه میزان است؟

عوارض دیابت بارداری

خطرات دیابت در بارداری هم برای مادر و هم برای جنین وجود دارد. از خطرات  دیابت بارداری می‌توان به این موارد اشاره کرد:

ماکروزومی جنین

قند از طریق جفت وارد بدن جنین می‌شود و می‌تواند باعث رشد بیش از حد او در رحم مادر (ماکروزومی) شود. در این حالت جنین دچار پرادراری می‌شود و میزان آب دور او افزایش و ریسک زایمان زودرس بیشتر می‌شود. وارد شدن قند زیاد به بدن جنین، خطر مرگ در رحم را افزایش می‌دهد. رشد بیش از حد جنین در رحم مادر، سختی زایمان و خطرات آن را افزایش می‌دهد.

افزایش بیش از حد وزن مادر

با افزایش بیش از حد وزن مادر، خطر فشار خون یا مسمومیت بارداری وجود دارد. فشار خون و مسمومیت بارداری خطراتی مانند زایمان زودرس، خونریزی، کنده شدن جفت و… را به همراه دارد.

زیاد شدن مایع آمنیوتیک دور جنین

زیاد شدن این مایع، خطر زایمان زودرس را افزایش می‌دهد.

در مقاله زیر، به تعداد زیادی از سوالات کاربران در خصوص بارداری پاسخ داده ایم. مطالعه آن را به شما توصیه می کنیم: سوالات پزشکی بارداری

درمان دیابت بارداری

تقریبا 70 درصد خانم‌های بارداری که در دوران حاملگی به دیابت مبتلا می‌شوند، از طریق رعایت رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی (15 تا 30 دقیقه در روز) قندشان کنترل می‌شود.

برای خانم‌هایی که به دیابت بارداری مبتلا هستند و با رژیم غذایی میزان قند خون ناشتا به زیر 95 و دو ساعت بعد از غذا به زیر 120 نرسد از دارو استفاده می‌شود.

در خانم‌های بارداری که قندهای خیلی بالا دارند، یا با رژیم غذایی قند آنها کنترل نمی‌شود، یا با رعایت رژیم غذایی وزن خودشان کم می‌شود، حتما باید از درمان دارویی استفاده کنند.

در درمان دارویی دیابت بارداری، بهترین دارو، انسولین است. انسولین بر خلاف قند خون، از جفت رد نمی‌شود و داروی بسیار مفیدی است. بعد از زایمان هم اگر وزن مادر کم شود، نیازی به استفاده از انسولین نخواهد بود.

همان‌طور که گفته شد توصیه اول ما برای دیابت بارداری انسولین است.اما اگر خانمی نمی‌تواند انسولین استفاده کند، از داروی متفورمین به صورت کمکی استفاده می‌شود. این دارو هم می‌تواند قند خون را کنترل کند.

درمان غیردارویی دیابت بارداری

برای درمان و کنترل دیابت در دوران بارداری، نکات زیر را رعایت فرمایید:

• برنامه غذایی

با متخصص تغذیه و یا پزشکِ دیابت خود مشورت کنید تا برنامه غذایی درست و سالمی را برای شما و جنین تان پیشنهاد کند. داشتن یک برنامه غذایی صحیح می‌تواند قند خون شما را در حد نرمال کنترل کند. این برنامه غذایی به شما کمک می‌کند که چه موقع و به چه میزان مواد غذایی را در هر وعده مصرف کنید. انتخاب زمان و مقدار بسیار مهم است، بنابراین برای کنترل قند خون به شما توصیه می‌شود که

مصرف شیرینی جات را محدود کنید

میزان غذای خود در سه وعده اصلی را کم کرده و یک تا سه میان وعده غذایی در روز را در برنامه تان بگنجانید.

فیبرهای غذایی مانند میوه ,سبزیجات , حبوبات , غلات و نان را به وعده‌های غذایی تان اضافه کنید.

• ورزش در دیابت حاملگی

در میان ‌‌ورزش‌ها، شنا و پیاده‌روی به کنترل قند خون شما کمک شایانی می نماید. با پزشک خود تماس بگیرید و از او بخواهید که بهترین نوع ورزشی را که برایتان مناسب است به شما معرفی کند. چنانچه در حال حاضر ورزش می‌کنید، بپرسید چه ورزشهای دیگری را نیز می‌توانید انجام دهید.

• تحت نظر پزشک بودن

چنانچه در دوران بارداری خود به دیابت مبتلا شدید، بایستی همواره تحت نظر پزشک خود باشید تا مشکلی برای شما و جنینتان پیش نیاید.

سوالات پزشکی (پرسش و پاسخ) دیابت بارداری

اگر شما هم در زمینه دیابت در بارداری تجربه ای دارید، خوشحال می شویم در بخش نظرات، دیدگاه خود را ثبت کنید.