سوال و جواب پزشکی بیماری دیابت

بله می‌تواند. بیماران دیابتی حتی اگر علامتی هم نداشته باشند باید در بازه های زمانی مشخص آزمایش قند خون بدهند. بالا بودن قند می‌تواند باعث ایجاد عوارض بیماری دیابت مانند مشکلات چشمی، کلیوی، قلبی و… شود. یکی از شایع‌ترین عوارض دیابت، درگیری شبکیه چشم و تاری دید است.  این موضوع می‌تواند باعث خونریزی در شبکیه یا کدورت عدسی چشم (آب مروارید) شود. بنابراین بیماران دیابتی حتما باید آزمایش بدهند و قند خود را در خانه چک کنند. خصوصا اگر انسولین استفاده می‌کنند با دستگاه های گلومتر خانگی باید میزان قند خون اندازه گیری شود.

اگر قند کنترل نشده باشد، بیمار باید در فواصل نزدیک تر آزمایش بدهد و اگر کنترل شده باشد با فواصل طولانی تر. اما حداقل فاصله بین آزمایش‌ها هر سه ماه یک بار است. در این آزمایشات باید قند خون، هموگلوبین A1C (شاخص سه ماهه) و فشار خون بررسی شود. اگر نتایج این آزمایشات خوب باشد تا 6 ماه هم می‌توان فاصله ایجاد کرد.

اگر هموگولوبین A1C طی دو نوبت بالا یا اگر قند ناشتا هم بیش از دو نوبت بالای 126 باشد، دیابت محسوب می‌شود. لازم به ذکر است اگر بیمار علامت دار باشد مثلا میزان دستشویی رفتنش زیاد باشد، کاهش وزن داشته باشد و… با یک آزمایش،فرد دیابتی محسوب می‌شود. بالا بودن هموگلوبین A1C و پایین بودن قند خون ناشتا، نشان می‌دهد که احتمالا قند خون شما پس از خوردن غذا بالا می رود و همین امر باعث می‌شود که معدل قند خون شما بالا باشد.

برای بیماران دیابتی توصیه می‌شود که نوشابه، آبمیوه و حتی آبمیوه طبیعی استفاده نشود. در آبمیوه های طبیعی چون قند میوه وارد آب آن می‌شود و فیبر میوه کنار گذاشته می‌شود، عملا مثل این است که آب و قند مصرف شده باشد. نوشابه ها به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود چرا که قند را بسیار بالا می برند. نوشابه های رژیمی هر چند که قند کمتری دارد اما باز هم مضر است. این نوشابه ها، همچنین باعث بیشتر شدن اشتهای شخص می‌شود. افزایش اشتها نیز باعث بالا رفتن وزن و نهایتا قند خون می‌شود.

اگر قند ناشتا بالای 100 و کمتر از 126 باشد، پیش دیابت نامیده می‌شود. متاسفانه مشکلات قلبی عروقی در این افراد بیش از سایر افراد جامعه دیده می‌شود و سالانه 5 درصد از این افراد به سمت دیابت می روند. اگر شما حدود 5 تا 10 درصد وزن خود را کم کرده‌اید ولی هنوز قند خون تان بین 100 تا 126 است، خوب است که مصرف داروی متفورمین را شروع کنید.

خیر. این دارو بیش از 50 سال است که در دنیا برای درمان دیابت مورد استفاده قرار می‌گیرد و داروی بسیار خوبی است. این دارو جز خطوط اول درمان دیابت است. در کسانی که نارسایی پیشرفته قلبی دارند و دچار تنگی نفس هستند، در افرادی که مشکلات کلیوی دارند یعنی کسانی که کراتین آنها بالا است مانند افرادی که دیالیز می‌کنند، از متفورمین استفاده نمی‌شود. اما برای بقیه بیماران از این بابت مشکلی وجود ندارد.

در گذشته تصور می شد که هر چه قند بیمار دیابتی پایین تر باشد، به نفع بیمار است. اما امروزه تحقیقان نشان داده است که اگر ما قند را خیلی پایین بیاوریم در بیمارانی که مشکلات قلبی، عروقی، کلیوی و یا سن بالایی دارند، مرگ و میر بیشتر می‌شود. چرا که افت قند خون برای یک بیمار دیابتی، به مراتب عوارض بیشتری دارد تا اینکه مقدار کمی قند خونشان بالا باشد. بنابراین برای هر بیمار، مطابق با شرایطش هدف گذاری میزان قند خون انجام می‌شود یعنی ممکن است که برای یک خانم جوان باردار که قند خون بالایی دارد، میزان هموگلوبین A1C زیر 6 درصد باشد اما در یک آقای مسنی که سابقه سکته قلبی و یا مشکل کلیوی داشته، میزان 7.5 تا 8 هم قابل قبول باشد. بنابراین این که به شما گفته شده که قند پدرتان کنترل شده، برای یک فرد مسن، قابل قبول است.

بیمار دیابتی که می خواهد تازه ورزش حرفه ای را شروع کند باید از پزشک متخصص قلب، مجوز لازم را بگیرد چرا که ممکن است که یک بیمار دیابتی مشکل قلبی بدون علامت داشته باشد. اما برای ‌‌ورزش‌های سبک در این زمینه مشکلی نیست. حتی به بیماران دیابتی توصیه می‌شود که حداقل روزی نیم ساعت و 5 روز در هفته پیاده‌روی را داشته باشند.

بین 5 تا 6 درصد بارداری ها منجر به دیابت بارداری می‌شود، اهدافی که برای این  افراد در نظر می گیریم برای میزان قند خون با افراد مسن متفاوت است تا عوارضی برای جنین نداشته باشد. در جواب سوال شما که آیا ممکن است به فرزندتان منتقل شود، باید گفت که احتمال ابتلای فرزندان مادرانی که در دوران بارداری دیابت داشته اند، به این بیماری بیشتر است. خصوصا اگر در سنین بین 10 تا 20 سالگی، دچار اضافه وزن و چاقی شوند، ریسک دیابت در آنها بالاتر می رود. مادرانی که در دوران بارداری به دیابت مبتلا شده اند معمولا پس از زایمان مشکل قند خون آنها رفع می‌شود اما در سنین بالاتر، مستعد بیماری دیابت هستند و باید قند خون خود را چک کنند.

من به عنوان فوق تخصص غدد، استفاده از این داروها را توصیه نمی کنم هر چند که ممکن است موثر باشد. چرا که ما در حال حاضر داروهایی داریم که ‌سال‌ها در جهان مورد استفاده قرار گرفته و کارآزمایی های لازم را پس داده است اما در مورد داروهای گیاهی از آنجایی که میزان و اثربخشی آن ها مشخص نشده‌است، استفاده از آنها توصیه نمی‌شود.

اگر بیمار مبتلا به دیابت نوع 1 باشد، تنها درمان در سراسر دنیا استفاده از انسولین است. اما اگر شخص مبتلا به دیابت نوع 2 باشد، ممکن است که بتواند استفاده از انسولین را کنار بگذارد اما احتمال آن کم است. در کسانی که ‌سال‌هاست به دیابت نوع 2 مبتلا هستند و طولانی مدت از انسولین استفاده می‌کنند، حتما لازم است که از انسولین استفاده بکنند. البته ممکن است با داروهای جدید خوراکی که به بازار آمده است، بتوانیم دوز انسولین را کم بکنیم و زیر نظر پزشک بتوانیم انسولین را قطع بکنیم. البته باید بر حسب مورد و شرایط شخص سنجیده شود.

در بیماری دیابت، عارضه درگیری چشم شایع است، در واقع شایع‌ترین علت نابینایی در دنیا و در ایران، دیابت است. در دیابت نوع 2 از بدو تشخیص، چشم باید بررسی شود. علاوه بر این، فشار خون، درگیری کلیوی و… نیز باید چک شود. اما در دیابت نوع 1، هنگامی که بیمار انسولین می زند، بعد از 5 سال لازم است که این بررسی ها صورت بگیرد.

مصرف مواد غذایی که پس از مصرف، شاخص قند خون را به صورت یک دفعه بالا نبرد بلکه به تدریج بالا ببرد در همه افراد خصوصا در افراددیابتی توصیه می‌شود. به‌طور کل برای بیماران دیابتی توصیه می‌شود که میوه هایی مانند خرما، انگور و آب میوه را کمتر مصرف کرده و به جای آن از خود میوه مانند سیب، پرتقال که فیبر بیشتری دارند و میوه هایی مانند گیلاس، زردآلو و کیوی استفاده کنند. 
به افرادی که قند خون ناشتای آنها بالای 100 است توصیه می‌شود که مصرف قند و شکر را محدود کرده و در مصرف کربوهیدارت ها هم از کربوهیدرات های کامل مانند جو، جوی دوسر، ماکارونی با آرد کامل استفاده کنند.

دکتر میترا سمیعی، متخصص داخلی: پدر شما به دیابت مبتلا هستند و باید دارو مصرف کنند. قرص گلوکوفاژ 500 میلی گرم را روزی دو بار باید مصرف کنند. یک بار بعد از صبحانه و یک بار بعد از شام. این دارو بسیار سبک هست و بیشتر برای پیشگیری از دیابت استفاده می‌شود و علائم خاصی ندارد. یک ماه و نیم دیگر مجددا آزمایش قند خون، قند خون پس از 2 ساعت و هموگولوبین A1c یا همان قند سه ماهه را مجددا آزمایش دهید.

اگر مصرف دارو یک ماه دیر بشود، خطر پیشرفت دیابت وجود دارد. اما چند روز به تاخیر افتادن آن خطری ندارد. این دارو بسیار بی عارضه است.

از نظر ژنتیکی کسانی که چاق هستند استعداد درگیری دارند. اگر شما هم وزنتان بالاست ژن ابتلا به دیابت را دارید. هر چه وزن بیشتر و تحرک کمتر باشد احتمال ابتلا به دیابت در سن پایین تری وجود دارد. بنابراین به احتمال زیاد اگر شما چاق هستید، ژن این بیماری را دارید.

از نظر غذایی هر چه که شیرین است مانند عسل، خرما، کشمش، کمتر مصرف شده و بیشتر از سبزیجات استفاده کنید. درمان دیابت بیشتر با سبزیجات است. مصرف مواد نشاسته ای مانند برنج، نان، سیب زمینی و ماکارونی را کم کنید. مخصوصا سیب زمینی و ماکارونی را نخورید.