پرسش و پاسخ آفت دهان

آفت دهان (Canker Sores یا aphthous ulcers) زخم‌های کوچک و سطحی هستند که روی پوسته‌ی نرمِ داخل دهان و یا روی لثه ایجاد می‌شوند. برخلاف تبخال، آفت‌های دهانی روی سطح لب پدیدار نمی‌شوند و واگیردار هم نیستند اما می‌توانند دردناک باشند و غذا خوردن و حرف زدن را با مشکل مواجه کنند.

اغلب آفت‌های دهانی خود به خود پس از یکی دو هفته ناپدید می‌شوند. در صورتی که آفت دهانی شما به شکلی غیر عادی بزرگ یا دردناک باشد و یا پس از گذشت مدتی درمان نشود باید به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید.

این مقاله به تایید دکتر میلاد دودانگه رسیده است.

شکل آفت دهان چگونه است؟

اغلب آفت‌های دهانی گِرد یا بیضی شکل، با مرکزی سفید یا زرد و حاشیه‌ی قرمز رنگ هستند. آن‌ها داخل دهان شکل می‌گیرند؛ نقاطی همچون رو یا زیر زبان، داخل گونه یا پشت لب، پایین لثه‌ها و یا روی سقف دهان. این احتمال نیز وجود دارد که یک یا دو روز پیش از پدیدار شدن آفت، در دهان خود احساس سوزش یا خارش داشته باشید.

انواع آفت دهان کدام‌ها هستند؟

انوع مختلفی از آفت‌های دهانی وجود دارند که شامل آفت‌های خوش خیم، بد خیم و آفت‌های ویروسی می‌شوند.

آفت‌های دهانی خوش‌خیم چه ویژگی دارند؟

این آفت‌ها، رایج‌ترین نوع از آفت‌های دهانی هستند که دارای این ویژگی ها هستند:

• اغلب کوچک‌اند.
• بیضی شکل و با حاشیه‌ی قرمز رنگ هستند.
• بدون اینکه اثری از جای زخم باقی بگذارند، طی یک تا دو هفته درمان می‌شوند.

آفت‌های دهانی بدخیم چگونه هستند؟

این نوع از آفت‌های دهانی کمتر رایج هستند و دارای این ویژگی ها هستند:

• بزرگ‌تر و عمیق‌تر از آفت‌های خوش خیم هستند.
• معمولا گِرد و با حاشیه‌ای معین و مشخص هستند اما در صورتی که خیلی بزرگ باشد می‌تواند لبه‌هایی غیر عادی نیز داشته باشد.
• به شدت دردناک هستند.
• درمان آن‌ها ممکن است تا ۶ هفته زمان ببرد و ممکن است ردی بزرگ از زخم را به جا بگذارد.

آفت‌های دهانی ویروسی چگونه هستند؟

این نوع از آفت‌های دهانی رایج نیستند و معمولاً در مراحل بعدتر در دوران زندگی رخ می‌دهند.

• بسیار ریز هستند.
• معمولاً به صورت دسته‌های ۱۰ تا ۱۰۰ تایی آشکار می‌شوند اما ممکن است همگی در قالب یک زخم در هم ادغام شوند.
• حاشیه‌ای غیر عادی دارند.
• بدون اینکه زخمی به جای بگذارند طی یک تا دو هفته درمان می‌شوند.

چه موقع برای آفت دهان باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت بروز هر یک از موارد زیر بهتر است به پزشک مراجعه کنید:

• آفت‌هایی که به شکلی غیر معمول بزرگ هستند.
• آفت‌های جدیدی که پیش از درمان آفت قبلی و یا به‌طور مداوم در دهان آشکار می‌شود.
• آفت‌هایی که برای مدتی طولانی، مثلاً دو هفته یا بیشتر در دهان باقی می‌مانند.
• زخم‌هایی که پهنای آنان بر سطح بیرونیِ لب گسترش پیدا می‌کند (خارج از دهان).
• دردهایی که از طریق خود درمانی قابل تسکین نیستند.
• در صورتی که غذا خوردن و یا حرف زدن به شدت با مشکل مواجه شود.
• در صورتی که آفت دهان با تب شدید همراه باشد.

در صورتی که سطح دندانتان تیز است و یا از ارتودنسی استفاده می‌کنید که ممکن است زخم آفت دهان را تحریک کند، حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید.

علل بروز آفت‌های دهانی چیست؟

علت بروز آفت‌های دهانی به‌طور دقیق مشخص نیست اما تحقیقات نشان می‌دهند که مجموعه‌ای از عوامل در بروز آن‌ها دخیل هستند؛ به شکلی که حتی یک شخص ممکن است دو مرحله مبتلا شدنش به آفت دهان، با دو دلیل متفاوت همراه باشد.

عوامل احتمالی بروز آفت‌های دهانی به شرح ذیل هستند:

• صدمه‌ی جزئی به دهان با مسواک زدن‌های بیش از حد، رخدادهای ناگوار در هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی و یا گاز گرفتن ناخواسته‌ی گونه.
• استفاده از خمیر دندان یا دهانشویه‌هایی که حاوی سولفات لاریل سدیم هستند.
• حساسیت‌های غذایی خصوصاً نسبت به شکلات، قهوه، توت فرنگی، تخم مرغ، انواع آجیل، پنیر و یا انواع غذاهای تُند یا اسید دار.
• استفاده از رژیمی که در آن فقدان ویتامین ب۱۲، زینک، اسید فولیک یا آهن وجود دارد.
• آلرژی نسبت به وجود نوعی باکتری خاص در دهان.
• هلیکوباکتر پیلوری (همان باکتری که منجر به زخم معده می‌شود).
• تغییرات هورمونی در دوران عادت ماهانه.
• استرس و اضطراب.

پیشنهاد مطالعه: اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری درباره آفت دهان داشته باشید، مطالعه این مقاله از دکتر نجمه علوی را به شما پیشنهاد می کنیم: درباره آفت دهان بیشتر بدانید

چه بیماری‌هایی می‌تواند موجب بروز آفت شود؟

آفت‌های دهانی می‌توانند بر اثر بودن در شرایطی خاص و یا بر اثر بروز انواع بیماری‌ها نیز رخ دهند:

• بیماری سلیاک که اختلالی جدی در عملکرد روده است که به واسطه‌ی حساسیت نسبت به گلوتن رخ می‌دهد. گلوتن پروتئینی‌ست که در اغلب غلات یافت می‌شود.
• بیماری‌های مرتبط با التهاب روده همچون مرض کرون و یا زخم و التهاب روده‌ی بزرگ.
• بیماری بهجت؛ اختلالی نادر که منجر به التهاب در سراسر بدن، از جمله دهان می‌شود.
• وجود سیستم ایمنی معیوبی در بدن که به جای نابود کردن سلول‌های بیماری‌زایی همچون انواع ویروس‌ها و باکتری‌ها، به سلول‌های سالم داخل دهان حمله می‌کند.
• بیماری اچ آی وی یا ایدز که سیستم ایمنی بدن را مختل می‌کند.

بر خلاف تبخال، آفت‌های دهانی هیچ ارتباطی با عفونت‌های ویروس هرپس ندارند.

احتمال ابتلا به آفت دهانی در چه کسانی بیشتر است؟

هر فردی ممکن است به آفت‌های دهانی مبتلا شود اما این مشکل اغلب در نوجوانان و جوانان بروز پیدا می‌کند و در زنان نیز رایج‌تر است.
افرادی که مکرراً دچار مشکل آفت می‌شوند، اغلب به‌طور ارثی با این مشکل مواجه بوده‌اند. علت چنین مسئله‌ای نیز می‌تواند عامل مشترک زیست محیطی مانند نوعی خاصی از غذا یا حساسیت‌های خاص باشد.

چگونه از آفت دهانی پیشگیری کنیم؟

آفت‌های دهانی اغلب تکرار شونده هستند اما با رعایت موارد زیر می‌توان نرخ تکرار آن‌ها را کاهش داد:

•  مراقب غذایی که می‌خورید باشید. از خوراکی‌هایی که منجر به تحریک و آزار دهان می‌شوند پرهیز کنید؛ خوراکی‌هایی همچون انواع آجیل، چیپس، چوب شور یا بیسکوییت های نمکی، ادویه های خاص، غذای شور و میوه‌های ترش همچون آناناس و گریپ فروت و پرتقال. از مصرف هرگونه خوراکی که نسبت به آن آلرژی و یا حساسیت دارید پرهیز کنید.
• غذای سالم بخورید. جهت جلوگیری از بروز انواع عیب ها و اختلالات غذایی، میزان زیادی میوه، سبزیجات و غلات مصرف کنید.
• از عادات مرتبط با بهداشت دهان پیروی کنید. مسواک‌ زدن ‌دندان‌ها به‌طور منظم پس از صرف هر وعده غذا و روزی یکبار استفاده از نخ دندان، دهان شما را تمیز و از هرگونه غذایی که ممکن است منجر به آفت دهان شود خالی می‌کند. از مسواکی نرم استفاده کنید تا به قسمت‌های ظریف و حساس دهان آسیبی وارد نشود. همچنین از خمیر‌دندان‌ها و دهانشویه هایی که حاوی سولفات لاریل سدیم هستند پرهیز کنید.
• از دهان خود مراقبت کنید. اگر ارتودنسی یا هر عمل مرتبط به دندان دیگری دارید، از دندانپزشک بخواهید توصیه و مواد لازم و مخصوص جهت پوشاندن لب‌های تیز آن‌ها را در اختیار شما قرار دهد.
• استرس خود را کاهش دهید. در صورتی که آفت‌های دهان شما به استرس مرتبط هستند، تکنیک های کاهش استرس همچون مدیتیشن و ریلکس کردن را فرا بگیرید و از آن‌ها استفاده کنید.

منبع : راستینه

سوالات پزشکی درباره آفت دهان