پوکی استخوان در خانم ها

استئوپروز یا همان پوکی استخوان کاهش دانسیته و چگالی استخوان می‌باشد. استخوانهای ما در سن سی سالگی بالاترین قدرت را دارا هستند و پس از آن کم کم از استقامتشان کاسته می‌شود و این افت در خانم‌ها بعد از یائسگی سرعت می‌یابد. این مقاله توسط دکتر کیانوش سودمند، متخصص زنان و زایمان تهیه ‌شده‌است.

علایم پوکی استخوان

معمولا پوکی استخوان یا  Osteoporosisعلامتی ندارد و ممکن است خود را به صورت یک شکستگی و یا تغییر وضعیت بدن نشان دهد، درد پشت که در اثر تغییرات ستون فقرات ایجاد می‌شود ممکن است اولین علامت باشد. شکستگی های کوچک در مهره ها شایعترین شکستگی می‌باشند که باعث تغییر شکل و فرم ستون فقرات می‌شود. شکستگی لگن و مچ دست نیز از دیگر شکستگی های شایع می‌باشد که در مورد لگن می‌تواند باعث زمین گیر شدن فرد شود. 

استخوان های ما در طول زندگی مان مرتب در حال دوباره سازی هستند. استخوانهای ما از ماده ی زمینه ای کلاژن ساخته شده که توسط فسفات کلسیم استحکام پیدا می‌کنند. با افزایش سن این تعادل دوباره سازی استخوان به هم می خورد و استخوان به طرف از دست دادن تراکم خود پیش می رود که این اتفاق حدود ۵-۷ سال بعد از یائسگی از هر زمان دیگری بیشتر است.

با توجه به این که پوکی استخوان با افزایش سن ایجاد می‌شود در نتیجه هر چه سن بالاتر باشد شانس ایجاد پوکی و شدت آن بیشتر می‌شود و با توجه به این که کلا خانم‌ها استخوان های نازکتری دارند و بعد از یائسگی هم دچار افت بافت استخوانی می‌شوند در نتیجه پوکی استخوان در خانم‌ها بسیار شایع‌تر است به‌طوریکه ۸۰٪ افرادی که دچار پوکی هستند خانم می‌باشند.

زنان مستعد پوکی استخوان

خانم‌هایی که لاغر هستند و جثه ریزی دارند بیشتر دچار پوکی می‌شوند. البته وراثت و نژاد نیز در آن نقش دارد. برخی از بیماری‌ها مثل دیابت تیپ ۱ روماتیسم مفصلی و اختلالات هورمونی می‌توانند باعث پوکی استخوان شوند که البته خود فرد هیچ نقشی در این موارد ندارد ولی بعضی از ریسک فاکتورها را می‌شود کنترل کرد و از بین برد. مثلا سیگار کشیدن و رژیم دارای کلسیم و ویتامین D پایین و مصرف الکل از ریسک فاکتورهای قابل کنترل هستند. مصرف برخی داروها مثل کورتون و داروهای ضد التهاب به مدت طولانی هم می‌توانند در ایجاد پوکی استخوان نقش داشته باشند.

پیشنهاد مطالعه: در مقاله زیر به سوالات پزشکی شما در خصوص پوکی استخوان پاسخ داده ایم. سوالات پزشکی پوکی استخوان

تشخیص پوکی استخوان

انجام بررسی تراکم استخوان در موارد زیر توصیه می‌شود:

• در فرد بالای ۵۰ سال که دچار شکستگی استخوان ‌شده‌است
• در خانم‌های بالای ۶۵ و آقایان بالای ۷۰ سال 
• در خانم‌های یائسه که دارای عوامل خطر هستند
• در آقایان ۵۰ -۶۹ ساله که دارای عوامل خطر هستند

درمان پوکی استخوان در خانم‌ها

جهت درمان داروهای بیسفوسفونات مثل استئوفوس تجویز می‌شود که معمولا عوارض گوارشی دارد. در خانم‌های یائسه از ترکیبات استروژن هم می‌توان استفاده کرد ولی به علت عوارض آنها نظیر سرطان سینه و اختلالات انعقادی معمولا تجویز نمی‌شود. داروهایی نظیر فورتئو (هورمون پاراتیرویید) و پرولیا نیز مطرح هستند که با تجویز و صلاحدید پزشک نسخه می‌شوند .

مواد غذایی استخوان ساز

مصرف روزانه سه و نیم لیوان شیر یا مواد غذایی جانشین توصیه می‌شود. شیر در گروه لبنیات بالاترین کلسیم را دارد و بعد از آن ماست و پنیر قرار دارند که نسبت به بستنی ارزش غذایی بالاتری دارند.

ماهی سالمون و تون ماهی دارای ویتامین D بالایی هستند که در جذب کلسیم اثر به سزایی دارند .سبزیجات دارای برگ سبز نیز به علت دارا بودن منیزیوم نیز کمک کننده هستند.

برخی از مواد غذایی هم مضر هستند مثل کنسروها، گوشتهای پروسس شده مثل سوسیس و کالباس، الکل و خوردن روزی بیشتر از ۳ فنجان قهوه. 

با توجه به این که دختر خانم‌های ۹ تا ۱۸ سال کم ترین میزان کلسیم را مصرف می‌کنند بهتر است به صورت مکمل دریافت کنند و بهتر است روزانه ۱۳۰۰ میلی گرم دریافت کنند. 

ورزشهایی که با تحمل وزن همراه هستند مثل پیاده‌روی، دویدن آهسته و تنیس که حین آن فرد کل وزن بدن خود را حرکت می‌دهد بسیار کمک کننده هستند. حتی پیاده‌روی به میزان ۲ کیلومتر در روز هم تاثیر به سزایی دارد.شنا و دوچرخه سواری چون فرد وزن روی استخوان خود وارد نمی‌کند با وجود این که ورزشهای خوبی هستند کمکی به پوکی استخوان نمی‌کنند. در ضمن فرد باید از حرکاتی که با خم شدن و پیچ و تاب زیاد همراه است پرهیز کند.

لازم به ذکر است که همه این موارد از جمله داروها، مواد غذایی و ورزش از تشدید وضعیت جلوگیری میکنند ولی باعث استخوان سازی نمی‌شوند پس بهتر است از ایجاد آن پیشگیری کنیم و از کودکی به فرزندان خود آموزش دهیم که مواد غذایی مفید و حاوی کلسیم بخورند، ورزش کنند و از نور آفتاب به اندازه کافی استفاده کنند.

منبع:مقاله دکتر کیانوش سودمند؛ پوکی استخوان