در این مقاله به راه‌های تشخیص، پیشگیری و درمان شپش پرداخته‌ایم. در گذشته ابتلا به شپش سر به دلیل سطح پایین بهداشت عمومی شیوع زیادی داشت، امروزه نیز شپش خصوصا در بین کودکان شیوع بالایی دارد. شپش در دختران شایع‌تر و در محیط مرطوب رشد و تکثیر بیشتری دارد.
این مقاله توسط دکتر میلاد دودانگه، تهیه شده‌است.
شپش موی سر چیست؟
شپش موی سر حشرات کوچک بدون بالی هستند که در میان موهای سر انسان‌ها زندگی کرده و از خون کف سر آنها تغذیه می‌کنند. شپش موی سر مشکل شایعی در میان انسان‌ها به‌خصوص کودکان است و به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل شده و انتشار پیدا می‌کند.
شپش به رنگ قهوه‌ای متمایل به زرد و یا تقریباً خاکستری و به اندازه‌ی دانه‌های موجود بر روی توت فرنگی است. شپش ماده، ماده‌ی چسبنده‌ای را تولید می‌کند که در نهایت باعث چسبیدن تخم شپش به ریشه مو خواهد شد.
گاهی خلاص شدن از دست این حشرات کوچک با دردسرهای فراوانی همراه خواهد بود. نیش شپش میتواند کف سر کودکان را دچار خارش کرده و گاهی زخم ایجاد شده ناشی از این نیش منجر به عفونت خواهد شد.
چرخه زندگی شپش موی سر
شپش تازه ۸ تا ۹ روز بعد از تخم‌گذاری شپش ماده سر از تخم بیرون می‌آورد. چیزی که در ابتدا از تخم بیرون می‌آید نابالغ بوده و نیمف (nymph) نام دارد. بعد از گذشت ۹ تا ۱۲ روز نیمف به حشره بالغ تبدیل میشود. شپش بالغ ۳ تا ۴ هفته زنده خواهد ماند.
چرخه‌ی زندگی شپش موی سر هر سه هفته یک بار تکرار میشود. شپش‌ها چندین بار در طول روز از خون کف سر تغذیه می‌کنند و تا دو روز بعد از جدا شدن از کف سر می‌توانند زنده بمانند
تشخیص شپش
شپش حشره خاکستری یا قهوه ای رنگ است که از خون پوست سر انسان تغذیه می‌کند. شپش سر با چشم به سختی،با دقت، به کمک ذره بین و… قابل دیدن است. علامت اصلی شپش خارش سر است. این خارش میتواند با ظاهر شدن نقاط سفید رنگ که همان تخم های شپش است بر روی موها تشخیص داده شود. تخم های شپش به رنگ سفید و ریز هستند که شپش آنها را با یک ماده چسبناک که ترشح می‌کند، به مو می چسباند.
تخم شپش یا همان رشک به شوره سر شبیه است اما شوره سر با دست زدن به راحتی می‌ریزد اما تخم شپش به مو می چسبد و با دست زدن و شانه زدن به راحتی جدا نمی‌شود.
در مکان های پرجمعیت مانند مهدکودکها و مدارس، پادگان ها، خوابگاه ها، محل نگهداری سالمندان و معلولین، شپش بیشتر دیده میشود.
برای معاینه شپش لای موها را با دقت و زیر نور (مثلا نور خورشید) باز کنید. شخصی که به معاینه موی سر می پردازد باید تیزبین باشد. در نقاطی مانند پشت گوش ها، پشت سر و زیر موها باید با دقت معاینه و بررسی شود. اگر دانه‌های سفید رنگ ریز و چسبنده بر روی سر همراه با خارش اذیت کننده، وجود داشته باشد، نشان دهنده شپش است.
گاهی خارش شپش آن قدر شدید است که سر شخص بر اثر خاراندن، زخم میشود.
اگر از وجود شپش مطمئن شدید، ناراحت نباشید. با کمک شامپوهای ضد شپش و از بین بردن تخم های شپش این مشکل قابل حل است. در گذشته برای حل این مشکل موها را می تراشیدند. امروزه دیگر این طور نیست و راه‌های دیگری برای حل این مشکل وجود دارد. در گذشته گفته می شد که شپش ناشی از بهداشت ضعیف است اما امروزه در بیشتر مواقع شپش از تماس سر با سر آلوده به وجود می‌آید.
علل مبتلا شدن به شپش
- قرار گرفتن در مکانی که افراد یا کودکان دیگر مبتلا به شپش هستند
- داشتن حیوانات خانگی مبتلا به شپش
- استفاده از حوله، شانه، تل، کلیپس و کش موی آلوده از طریق آرایشگاه ها و…
- استفاده از کلاه یا روسری مشترک
- خوابیدن بر روی بالش و تختخواب شخص آلوده به شپش
اصلی‌ترین راه ابتلا به شپش موی سر
شپش موی سر بر کف سر می‌خزد ولی توانایی پریدن یا پرواز کردن را ندارد. معمولاً تماس مستقیم عاملی برای انتقال شپش موی سر است. شیوع آلودگی شپش موی سر در میان افراد یک خانواده و یا بین کودکان در مدرسه، کودکستان و زمین بازی بیشتر است.
حیوانات خانگی و شپش
به دلیل اینکه شپش‌های سر تنها می‌توانند روی سر انسان زنده مانده و تغذیه کنند لذا حیوانات خانگی مانند سگ و گربه نقشی در انتقال و پخش کردن آلودگی شپش موی سر ندارند.
راه‌های پیشگیری از شپش
- کوتاه نگه داشتن موها
- عدم استفاده از حوله، شانه، کش، تل سر، روسری، کلاه و… مشترک
- رعایت بهداشت مو
- عدم استفاده از تختخواب و بالش مشترک
- رعایت بهداشت حیوانات خانگی
- ضدعفونی کردن موها و سطوح با اسپری مخلوط سرکه و آب
درمان شپش
استفاده از شامپوهای ضد شپش
طبق دستورالعمل درج شده بر روی این شامپوها باید این شامپو را دو بار استفاده کنید، بعد از اولین استفاده از این شامپو، مجددا یک هفته بعد آن را به سر خود بزنید. نکته مهم در اثر بخشی این شامپوها این است که باید همه اعضای خانواده حتی کسانی که خارش یا علائم آن را ندارند همزمان از این شامپو استفاده کنند.
حجم شامپوی مورد استفاده بر اساس حجم مو تعیین میشود. توجه کنید که استفاده زیاد از شامپوی ضد شپش میتواند به عصب شنوایی آسیب بزند. همزمان با استفاده از شامپوی ضد شپش لازم است که مواردی مانند خارج کردن تخم های شپش از بین موها و ضدعفونی کردن وسایل در تماس با موی سر را نیز انجام دهید. در صورتی که این روش ها موثر واقع نشود می‌توانید از لوسیون ضدشپش استفاده کنید.
اگر برای درمان شپش نیاز به مشاوره با پزشک متخصص پوست و مو دارید، در اپلیکیشن مدافون، می‌توانید از بهترین پزشکان آنلاین پوست و مو مشاوره دریافت کنید.
شانه کردن مو و خارج کردن تخم های شپش
برای این کار، لایه های مو را باز کرده و تخم های شپش را با کمک شانه مخصوص شپش، نوک ناخن از موها جدا کرده و دور بریزید. برای این کار دسته های کوچک مو را به دقت جدا کنید تا همه موها بررسی شود. می‌توانید تارهای مویی که تخم شپش بر روی آنها وجود دارد با کمک قیچی نازک ببرید. توجه کنید که تخم های شپش را با دقت دور بریزید و روی زمین، تختخواب و لباس ها نریزد.
می‌توانید شانه شپش را آغشته به روغن زیتون کرده و در حمام در حالی که موها خیس هستند روی سر بکشید. با کمک این روش تخم ها راحت تر از موها جدا می‌شوند
شستن ملحفه، روتختی، روبالشی، روسری و کلاه آلوده به شپش
پارچه ها و وسایلی که با موی سر آلوده به شپش در تماس بوده است را با دمای بیش از 50 درجه بشویید تا تخم شپش بر روی آنها باقی نماند. پس از این کار، با دقت بر روی زمین خانه، جاروبرقی بکشید تا تخم شپش باقی نماند.
برای لباس هایی که امکان شستشو ندارید، می‌توانید آن را در نور آفتاب پهن یا آن را اتو کنید.
استفاده از ترکیب آب و سرکه
با نسبت نصف آب و سرکه را مخلوط کرده و بر روی موهای خود اسپری کنید. بعد از یک ربع موها را شستشو دهید. این ترکیب نباید همزمان با شامپوی ضد شپش استفاده شود. از ترکیب رقیق تر آب و سرکه می‌توانید برای پیشگیری از شپش استفاده کنید.
رنگ کردن موها
در بزرگسالان رنگ کردن موها نیز از روش هایی است که میتواند باعث از بین رفتن شپش شود.
در صورتی که برای درمان شپش نیاز به مشاوره بیشتری دارید، می‌توانید به مراکز بهداشت نیز مراجعه نمایید.
طب سنتی و درمان شپش
در طب سنتی این روش های برای درمان شپش توصیه شده‌است:
دود دادن اسپند در میان موها
استفاده از روغن نارگیل
بهبود هضم و جویدن غذا
بهبود هضم و جویدن غذا و دفع مواد زائد استعداد ابتلا به شپش را کم می‌کند. بنابراین اگر دچار یبوست هستید، باید آن را درمان کنید چرا که بخارات مواد زائد دفعی، خون را بی کیفیت می‌کند. این خون بی کیفیت استعداد شپش را بیشتر و ریشه کنی آن را دشوارتر می‌کند. برای برطرف کردن یبوست می‌توانید از خیسانده آلو و انجیر در آب، گلاب و عسل استفاده کنید. برای این کار می‌توانید 5 عدد آلو و 5 عدد انجیر را خیسانده و نیم ساعت قبل از غذا مصرف کنید. استفاده از روغن زیتون، سبوس گندم برای رفع یبوست موثر است.
استفاده از ترکیب آب سیب و خاکشیر
برای درمان خارش ناشی از شپش می‌توانید یک استکان آب سیب را با یک قاشق مرباخوری خاکشیر مخلوط کرده و برای پاکسازی خون از آن استفاده کنید. برای برطرف کردن خارش باید 6-7 مرتبه در طی روز از این ترکیب استفاده کنید.
استفاده از دم کرده عناب
این دم کرده (همراه با آویشن) به عنوان مصفا و پاک کننده خون عمل می‌کند و باعث میشود که شپش به آن خون تمایلی نداشته باشد. برای این ترکیب می‌توانید 10-15 عدد عناب را با یک قاشق مرباخوری آویشن ترکیب کرده و روزی 3-4 بار مصرف کنید.
شستن سر با دم کرده پونه
پونه را دم کرده و موها و سر خود را با آن بشویید.
شستن سر با دم کرده اسپند
دانه‌های اسپند را جوشانده و سپس صاف کنید و موهای خود را با آن شستشو دهید.
استفاده از سرکه برای شستشوی سر
برای این کار می‌توانید از خود سرکه به تنهایی استفاده کنید. سرکه را نیم ساعت روی موهای خود قرار دهید و روی سر خود یک روسری ببندید و سپس سر خود را بشویید.
سوال و جواب درباره شپش سر
شوره سر و تخم شپش هر دو سفید رنگ و ریز هستند اما تخم شپش توسط یک ماده چسبناک که شپش ترشح می‌کند به مو می چسبد و بنابراین به راحتی از ساقه مو جدا نمی‌شود اما شوره سر با تکاندن و دست زدن عادی از ساقه مو جدا میشود.
خیر دلایل زیادی برای خارش سر وجود دارد. اگر خارش سر بر اثر شپش باشد باید دانه‌های سفید رنگ (تخم شپش) و یا خود حشره در موی سر دیده شود. برخی حساسیت ها، درماتیت سبورئیک، پسوریازیس و…. میتواند از عوامل خارش سر است.
رنگ کردن مو باعث ایجاد تغییرات در رطوبت و خشکی مو میشود و همین موضوع باعث خارش سر میشود.
اگر شما هم تجربه ابتلا به شپش را دارید، خوشحال می شویم که تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.
منبع: دکتر میلاد دودانگه
این مقاله توسط تیم تحریریه مدافون تهیه شده است. مقالات این وب سایت پس از تهیه توسط پزشکان و روانشناسان بررسی و تایید می شود. با این حال به یاد داشته باشید که این مقالات صرفا جهت آگاهی و افزایش معلومات شما تهیه شده است.برای درمان حتما به توصیه و تجویز پزشک یا روانشناس خود عمل کنید.
سلام من دخترم پارسال شپش گرفت براش از داروخانه دارو گرفتم خدارو شکر رفتن و تا ی مدت چیزای سفید ب ساقه های موهاش بود رفتن ولی امسال هم میبینم ی چیزای سفید تو سرشه مثل پوسته و هر کاری میکنم نمیرن و از همون پارو ک پارسال داشتم زدم سرشو شونه کردمو شستم ولی بازم داره تو موهاش و پوسته ک رو سرش بود رفت الان ترس دارم ک این همونه یا پوسته ????
سلام. رها جان برای بررسی این مشکل به مرکز بهداشت منطقه خود مراجعه کنید. کارشناسان بهداشت در مراکز بهداشت می توانند شما را راهنمایی کنند
با سلام و احترام خدمت شما.
دارو های متفاوتی برای در مان شپش میتوان استفاده کرد.
با توجه به نوع شامپو و داروی تجویز شده مدت مصرف و مقدار مصرف میتواند متفاوت باشد و عوارض مختلفی داشته باشد که برای هر دارو متفاوت است.
جهت مشاوره ی دقیق به پزشک مراجعه کرده و یا از پزشک انلاین سایت مدافون استفاده کنید.
مرسی آقای دکتر از توضیحاتتون. می خواستم بپرسم که این شامپوهای ضدشپش که برای بچه ها میزنیم، خطری داره؟ خانم من از مرکز بهداشت گرفته شامپو رو اما گفته دوبار بیشتر نزنید به عصب گوش آسیب میزنه. آخه دخترم دوباره توی مهد شپش گرفته