سنگ کیسه صفرا، علل و درمان

کیسه صفرا عضوی از بدن است که در زیر کبد در قسمت راست، بالای شکم و زیر دنده ها قرار دارد. این عضو، محلی برای ذخیره صفرا است. صفرا توسط کبد ساخته و در کیسه صفرا ذخیره می‌شود. هنگامی که ما غذای چرب می‌خوریم، کیسه صفرا منقبض و صفرای ذخیره شده در آن  آزاد می‌شود. صفرا در اوایل روده باریک باعث هضم چربی می‌شود. با کمک صفرا چربی به مواد مورد نیاز بدن شکسته می‌شود.

این مقاله توسط دکتر میلاد دودانگه بررسی و تایید ‌شده‌است.

مایع صفرا شامل موادی مثل کلسترول، بیلی‌روبین، نمک‌های صفراوی و لیستین است. سنگ‌های صفراوی معمولا از کلسترول یا  بیلی‌روبین تشکیل شده‌اند که در انتهای کیسه صفرا جمع می‌شوند و سپس به سنگ تبدیل می‌شود. سنگ کیسه صفرا معمولا به تدریج رشد می‌کند.

انواع سنگ صفرا

به‌طورکلی 2 نوع سنگ کیسه صفر وجود دارد که در ادامه می‌توانید با آن‌ها آشنا شوید.

• سنگ کیسه صفرا کلسترولی

این سنگ‌ها معمولا به رنگ زرد مایل به سبز هستند و حدود 80 درصد از سنگ‌های کیسه صفرا را به خود اختصاص می‌دهند.

• سنگ‌های رنگدانه‌ای

این نوع سنگ‌ها در اندازه کوچک‌تر و رنگ تیره‌تری تولید می‌شوند و از بیلی‌روبین ساخته‌شده‌اند.

عوامل خطر سنگ صفرا یا Gallstone

عواملی که موجب تشدید احتمال ابتلا به کیسه صفرا می‌شوند عبارتند از:

جنسیت

خانم‌ها بیشتر در معرض سنگ کیسه صفرا قرار دارند خصوصا در سنین 40 تا 50 سالگی. از سن 50 سالگی به بعد شیوع سنگ صفرا بین خانم‌ها و آقایان تقریبا یکسان است.

سن

سنگ صفرا کمتر در بین بچه‌ها دیده می‌شود مگر در مواردی که بیماری‌های خاصی وجود داشته باشد. از سن 40 سالگی به بعد، احتمال ابتلا به این بیماری بیشتر می‌شود.

بارداری در خانم‌ها

یکی از عواملی که در خانم‌ها می‌تواند موجب بروز سنگ صفرا شود، بارداری است.

تغذیه

نوع تغذیه و مواد غذایی که خورده می‌شود هم می‌تواند در ایجاد سنگ کیسه صفرا موثر باشد.

ژنتیک

از دیگر عوامل موثر در ایجاد سنگ صفرا، ژنتیک است.

مصرف بعضی از داروها

بعضی داروها مثل قرص‌های ضدبارداری در خانم‌ها، داروهای حاوی استروژن و… احتمال بروز سنگ کیسه صفرا را بیشتر می‌کند.

کم تحرکی

تحقیقات نشان داده است که اگر شخصی 5 روز در هفته به مدت 30 دقیقه، ورزش کند، کمتر دچار سنگ کیسه صفرا می‌شود. افزایش وزن از عواملی است که ریسک ساخت سنگ کیسه صفرا را بیشتر می‌کند. البته پایین آوردن ناگهانی وزن هم می‌تواند موجب سنگ سازی در کیسه صفرا شود. لازم است افرادی که می خواهند از روش های جراحی برای کم کردن وزن خود استفاده کنند، قبل از جراحی به پزشک مراجعه کرده و داروهای مناسب برای پیشگیری از سنگ کیسه صفرا را دریافت کنند.

کمبود ویتامین C

تحقیقات نشان داده است افرادی که رژیم های غذایی آنها شامل ویتامین C، میوه و سبزیجات است، کمتر به سنگ کیسه صفرا مبتلا می‌شوند. بعضی نوشیدنی‌ها مانند قهوه هم باعث کمتر سنگ ساختن می‌شود.

مصرف چربی‌های اشباع شده

افرادی که در رژیم غذایی آنها، چربی‌های اشباع شده و جامد وجود دارد، بیشتر در خطر سنگ کیسه صفرا هستند.

بی نظمی در تغذیه

گفته ‌شده‌است که مصرف سه وعده غذایی در طی روز در طی ساعت های مشخص می‌تواند ریسک سنگ صفرا را کاهش دهد. چرا که تحقیقات نشان داده است که ناشتایی های مکرر،احتمال ایجاد سنگ در صفرا را افزایش می‌دهد.

علائم و عوارض سنگ کیسه صفرا

در اکثر افرادی که سنگ کیسه صفرا برای آنها تشخیص داده می‌شود، علامت خاصی وجود ندارد. معمولا این سنگ ها با سونوگرافی برای بیماری‌ها و مشکلات دیگر و به صورت اتفاقی تشخیص داده می‌شود.

از بین بیماران مبتلا به سنگ کیسه صفرا حدود 20-25 درصد علامت دار می‌شوند که شامل این علائم و عوارض است:

درد

یکی از علائم سنگ کیسه صفرا، یک درد صفراوی است که به آن کولیک صفراوی گفته می‌شود. این درد از شدت کم و به شدت زیادی می‌رسد. این درد حداقل نیم ساعت و ممکن است تا 4 ساعت طول بکشد. بنابراین دردهایی که چند دقیقه طول می کشند، اکثرا درد کیسه صفرا نیستند. این درد ممکن است که به پشت و یا شانه راست بکشد و همراه با استفراغ و تهوع باشد. معمولا این درد در ماه‌ها و ‌سال‌های بعد تکرار شونده است و حال عمومی بیمار را بد نمی‌کند.

دکتر محسن خلیلی در مقاله زیر، توضیحات کاملی در خصوص کبد چرب داده است. مطالعه آن را به شما توصیه می کنیم:

همه چیز درباره کبد چرب

کولسیستیت حاد

این بیماری یکی از عارضه های سنگ کیسه صفرا است که موجب عفونت یا التهاب کیسه صفرا می‌شود. این عارضه با تب و درد درد در ناحیه کیسه صفرا همراه است.

کلانژیت (التهاب مجاری صفراوی)

در این بیماری، سنگ از کیسه صفرا به مجرای صفراوی وارد شده و انسداد ایجاد می‌کند. التهاب مجاری صفراوی، موجب درد، زردی و تب و لرز می‌شود. برای درمان این افراد سنگ باید با روش های آندوسکوپیک، برداشته شده و کیسه صفرا جراحی شود.

تورم لوزالمعده (پانکراس)

این تورم با سنگ های کوچک رخ می‌دهد. در این بیماری نیز سنگ از داخل کیسه صفرا به داخل مجرای صفراوی ریخته اما این بار موجب تورم لوزالمعده می‌شود. این بیماری خطرناک و شدید است.

آمار نشان داده است که در بیشتر بیماران هیچ علائمی از سنگ کیسه صفرا وجود ندارد. اما اگر بیمار یک بار دچار علائم سنگ کیسه صفرا شد، این احتمال وجود دارد که در دفعات بعدی علائم شدیدتر بروز کند.

تشخیص سنگ کیسه صفرا

برای تشخیص سنگ صفرا ابتدا پزشک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و در صورت نیاز برای تشخیص از آزمایش‌هایی مثل آزمایش خون، سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن، کلانژیوپانکراتوگرافی رزونانس مغناطیسی (Endoscopic retrograde cholangiopancreatography)، کولسنتیوگرافی (Chol scintigraphy) و سونوگرافی آندوسکوپی استفاده می‌کند.

درمان سنگ کیسه صفرا

در موارد که بیمار علامت خاصی از علائم سنگ کیسه صفرا ندارد نه تنها جراحی نیاز نیست بلکه حتی درمان دارویی هم نیاز نمی‌باشد.

برای درمان سنگ کیسه صفرا درمان دارویی جهت از بین بردن سنگ وجود دارد، اما به دلایل زیر این درمان توصیه نمی‌شود:

• این درمان باید چند سال انجام شود
• درمان دارویی همه نوع سنگی را نمی‌تواند از بین ببرد
• فقط بر روی سنگ های کوچک اثر دارد
• بعد از قطع دارو هم دوباره سنگ برمی‌گردد

 بنابراین در سنگ های صفرا که هیچ علامتی ندارند، هیچ درمانی نیاز نیست.

کسی که سنگ صفرای بدون علامت دارند، که در تصویربرداری یا سونوگرافی مشخص شد، در حالت های بسیار نادری که مثلا سنگ بسیار بزرگ (بیش از 3 سانتی متر) یا دیواره آن آهکی باشد، یا وجود پولیپی که احتمال سرطان کیسه صفرا را بالا ببرد، لازم است که بیمارعمل جراحی برداشتن کیسه صفرا را انجام دهد.

در سایر افرادی که علامت دار هستند یا دچار عوارض سنگ کیسه صفرا هستند، حتما باید جراحی برداشتن کیسه صفرا انجام شود. مگر در افرادی که به دلیل سن بالا، بیماری‌های قلبی و… امکان جراحی را نداشته باشند. جراحی برای درمان سنگ کیسه صفرا، نمی‌تواند فقط شامل خارج کردن سنگ باشد، چرا که تجربه نشان داده است که با خارج کردن سنگ مجددا سنگ سازی رخ می‌دهد.

عمل جراحی برداشتن کیسه صفرا

همان‌طور که گفته شد، در بیمارانی که دارای علائم یا عوارض سنگ کیسه صفرا هستند، تنها درمان برداشتن کیسه صفرا می‌باشد.

امروزه با پیشرفت روش های جراحی، جراحی های کیسه صفرا بیشتر به جراحی های لاپاراسکوپی تبدیل ‌شده‌است مگر در شرایط خاصی که پزشک ممکن است جراحی باز را انتخاب کند. این جراحی ها عارضه کمی به همراه دارد، در این جراحی مدت بستری بیمار در بیمارستان کوتاه و درمان زخم زودتر از گذشته است.

در گذشته تاکید می شد که پس از جراحی کیسه صفرا، بیمار تا 6 ماه غذای چرب مصرف نکند اما امروزه دیگر این بحث چندان مطرح نیست. در واقع تعداد افراد کمی ممکن است که پس از جراحی با مصرف غذاهای چرب، دچار اسهال شوند. هر چند که به‌طور کل، غذاهای چرب در وعده‌های غذایی توصیه نمی‌شود.

سوالات پزشکی در خصوص سنگ کیسه صفرا

دکتر سجاد اصل فلاح، در مقاله زیر توضیحات کاملی در خصوص سنگ کلیه داده است. مطالعه آن را به شما توصیه می کنیم:

همه چیز درباره سنگ کلیه

اگر شما هم در خصوص سنگ کیسه صفرا تجربه ای دارید، در بخش نظرات، دیدگاه خود را ثبت کنید.

بررسی و تایید: دکتر میلاد دودانگه