دلایل مختلف ناباروری در خانم ها

ناباروری در خانم‌ها علل بسیار متفاوتی می‌تواند داشته باشد اما به طور کلی ۳ عامل اصلی در آن دخیل هستند از جمله اختلالات تخمک‌گذاری، اختلالات لوله‌های رحمی و اختلالات رحم. همان طور که می‌دانیم معمولاً در روز چهاردهم هر ماه یک تخمک تشکیل شده و آزاد می‌شود و اگر اسپرم در نزدیکی آن وجود داشته باشد، با لقاح اسپرم و تخمک جنین حاصل می‌شود. بعد از آن در داخل رحم لانه گزینی انجام شده و حاملگی رخ می‌دهد.

این مقاله توسط دکتر آزیتا صفارزاده کرمانی، متخصص زنان زایمان و نازایی تهیه شده است. تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

اختلالات تخمدان

عده‌ای از خانم‌ها به دلایل مختلفی در تخمک‌گذاری‌شان دچار مشکل می‌شوند. برای مثال اختلالات تخمدان، کم‌کاری تخمدان، بیماری پلی‌کیستیک تخمدان، اختلالات هیپوفیز و عدم ترشح هورمون‌ها و فرستادن سیگنال‌های لازم برای تحریک تخمدان از طرف مغز می‌توانند تخمک‌گذاری را به تأخیر انداخته و یا از ایجاد آن جلوگیری کنند.

البته این مشکلات در مورد بیماری پلی‌کیستیک تا حدودی قابل درمان است. اما در مواردی که تخمدان به طور کامل کار نمی‌کند و نارسایی شدید دارد مجبور می‌شویم از روش‌های کمک باروری استفاده کنیم.

اختلالات لوله های رحمی

یکی دیگر از علت‌های شایع ناباروری در خانم‌ها اختلالات لوله‌های رحمی است. در واقع تخمک از طریق این لوله‌ها به نزدیک رحم می‌آید و اسپرم را در داخل لوله ملاقات می‌کند و از آنجاست که جنین تشکیل می‌شود و داخل رحم می‌آید. اگر لوله‌های رحمی که راه ارتباط تخمک با اسپرم هستند بر اثر عواملی از جمله عفونت، حاملگی خارج رحمی قبلی، کاهش حرکات مژه‌ها و یا نازک شدن جدار داخلی لوله‌ها دچار مشکل شده باشند ممکن است باعث ناباروری شوند.

اختلالات رحمی

عامل دیگر ناباروری وجود اختلالات در رحم است. رحم محل لانه گزینی است و کمتر مواردی می‌تواند روی آن تأثیر بگذارد اما اخیراً هورمون‌های زیادی که در مواد غذایی و گوشت‌ها استفاده می‌شود و همچنین افزایش مصرف فست فودها توسط خانم‌های جوان باعث شده است آنومالی‌های رحم از جمله فیبروم‌های رحمی یا پولیپ‌های رحمی بیشتر رخ دهند.

این فیبروم‌ها از جنس عضله رحم هستند و مانند بافت مجاور خود خونرسانی ندارند. بنابراین اگر جنین تشکیل شده روی فیبروم بنشیند احتمال سقط وجود دارد. گاهی اوقات دستکاری‌های قبلی رحم از جمله انجام سقط و یا زایمان‌های بسیار مشکل همراه با چسبندگی و عفونت می‌توانند باعث ایجاد سندروم آشرمن در داخل رحم شوند که با چسبندگی شدید داخل رحم همراه است و لانه گزینی را تقریباً غیر ممکن می‌کند.

همین الان می توانید در مدافون، با یک پزشک متخصص زنان و زایمان آنلاین، مشاوره پزشکی داشته باشید:

اختلالات سیستم ایمنی

عوامل متعدد پراکنده دیگری هستند که می‌توانند باعث نازایی شوند از جمله اختلالات سیستم ایمنی بدن. در صورتی که سیستم ایمنی بدن خانم نتواند جنین را که نیمی از آن از طرف همسر است به طور کامل قبول کند، آن را به عنوان یک جسم خارجی تشخیص داده و دفعش می‌کند. علاوه بر این، اختلالات سیستم انعقادی نیز می‌تواند باعث نازایی، سقط‌های مکرر یا سقط‌های زودرس شوند.

اگر افزایش میزان لخته داشته باشیم ممکن است جنین تشکیل شود و در داخل رحم هم نفوذ کند اما به علت تشکیل لخته در پشت جنین خونرسانی به آن متوقف شده و جنین سقط شود.

عوامل محیطی

عوامل محیطی هم در نازایی بسیار مؤثر هستند. برای مثال سیگار کشیدن، تماس با مواد سمی از جمله سرب و آلودگی‌های هوا می‌توانند بر باروری اثر بگذارند.

دلایل ناشناخته

متأسفانه در ۱۰ تا ۱۵ درصد از موارد ناباروری دلیل خاصی برای آن تشخیص داده نمی‌شود. به عبارت دیگر تخمک‌گذاری مرتب است، لوله‌ها باز است، رحم نرمال است و اسپرم همسر هم نرمال است اما باروری اتفاق نمی‌افتد و با انجام تمامی تست‌های موجود هم نمی‌توانیم به علتش پی ببریم.

در این موارد می‌توان از روش‌های کمک باروری استفاده کرد. هم اکنون می‌توان گفت در قرن ۲۱ بسیاری از نازایی‌ها قابل درمان هستند و عده بسیار کمی از افراد ممکن است با هیچکدام از این روش‌ها پاسخ نگیرند.

افسردگی و استرس

مصرف داروهای ضد افسردگی سطح هورمون پرولاکتین یا هورمون مترشح شیر را افزایش داده و عادت ماهیانه را به هم می‌ریزد. از طرف دیگر سطح استروژن خون را کاهش می‌دهد و می‌تواند باعث کم‌کاری یا نارسایی تخمدان شود و احتمال سقط را افزایش دهد. بالا بودن هورمون شیر نیز می‌تواند باعث کم‌کاری تخمدان، کاهش هورمون استروژن و سقط شود.

استرس نیز روی کارکرد تخمدان اثر مستقیم دارد. هنگام استرس مقدار زیادی هورمون‌های آدرنالین و نوروآدرنالین از غده فوق کلیه ترشح می‌شود که این خود باعث تنگی عروق اعضای بدن از جمله رحم و تخمدان می‌شود. بارها دیده شده است کسانی که امتحان یا کنکور دارند پریودهای نامنظم پیدا می‌کنند یا خانم‌هایی که نازایی دارند و در سیکل‌های درمانی IUI یا IVF هستند به دلیل استرس نتیجه خوبی نمی‌گیرند اما در فاصله‌ای که استراحت به آن‌ها داده می‌شود و توصیه می‌شود مسافرتی داشته باشند حتی بدون استفاده از راه‌های کمکی، بارور می‌شوند زیرا استرسی که در زمان سیکل‌های درمانی داشته‌اند از روی دوش‌شان برداشته می‌شود.

امواج موبایل

در مورد تأثیر امواج موبایل بر باروری نیز باید گفت که هنوز مکانیسم اثر این امواج ناشناخته است و مهمترین توصیه به خانم‌ها این است که بلوتوث موبایل‌شان خاموش باشد زیرا امواجی که از طریق بلوتوث ساطع می‌شود ضرر بیشتری دارند. همچنین مواقعی که استفاده‌ای از موبایل ندارند برای مثال شب‌ها که خواب هستند موبایل‌شان را در فاصله ۱٫۵ تا ۲ متری از خود قرار دهند. علاوه بر این بهتر است که از مایکرویو حداقل استفاده را داشته باشند.

قرص های ضدبارداری

قرص‌های ضد بارداری معمولاً باعث نازک شدن جدار رحم می‌شوند. برای مثال اگر یک ماه بعد از قطع این قرص‌ها حاملگی اتفاق بیفتد از آنجایی که جدار رحم نازک است احتمال لانه گزینی کاهش پیدا می‌کند و ممکن است سقط رخ دهد. قرص‌های اورژانس نیز اگر به مقدار کم در حد یک تا دو بار در سال استفاده شوند خطر بسیار کمی دارند و احتمال ناباروری را زیاد نمی‌کنند به خصوص نوع جدید آن که حاوی پروژسترون است.

اما به طور کلی خوردن قرص‌های ضد بارداری برای مدت طولانی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. این هورمون‌ها با دوز بسیار بالا وارد بدن می‌شوند و ممکن است بعد از قطع قرص فرد برای ۳ تا ۶ ماه دچار آمنوره یا قطع پریود شود زیرا این قرص‌ها ترشح هورمون پرولاکتین را افزایش می‌دهند و از این طریق باعث کاهش تخمک‌گذاری می‌شوند.

نحوه صحیح استفاده از قرص های ضدبارداری

به عبارت دیگر فردی که قبلاً عادت ماهیانه‌اش مرتب بوده بعد از قطع قرص ممکن است برای مدتی عادت ماهیانه نشود. توصیه می‌شود خانم‌ها بیش از ۳ الی ۴ سال از این قرص‌ها استفاده مداوم نکنند و نحوه مصرف آن‌ها به این ترتیب باشد که برای مثال ۴ ماه استفاده شود و ۱ ماه استفاده نشود تا اضافه این هورمون‌ها از بدن دفع شود و بعد دوباره ۴ ماه استفاده کرده و ۱ ماه استراحت دهند و پشت سر هم این قرص‌ها را استفاده نکنند. نکته دوم اینکه حتماً از روز دوم عادت ماهیانه شروع به مصرف آن‌ها کنند نه از روز پنجم.

منبع: دکتر آزیتا صفارزاده کرمانی، جراح و متخصص زنان و زایمان