عفونت ادراری در شیرخواران و کودکان

اهمیت تشخیص سریع، درمان به‌موقع و پیگیری شیرخواران و کودکان مبتلابه عفونت دستگاه ادراری

عفونت دستگاه ادراری Urinary Tract Infection(UTI) یکی از شایع‌ترین عفونت‌ها در شیرخواران و کودکان است. اگرچه در بیشتر موارد آنتروکوکسی گرم منفی عامل عفونت ادراری است، لیکن ویروس‌ها و قارچ‌ها هم ممکن است در ایجاد عفونت در برخی بیماران نقش داشته باشند.

با توجه به عود عفونت دستگاه ادراری در افراد مستعد، تشخیص به‌موقع، درمان کامل و پیگیری دقیق  می‌تواند تأثیر به سزایی در حفظ عملکرد کلیه، تأمین سلامتی بیمار و پیشگیری از بروز آسیب‌های شدید و گاهی برگشت‌ناپذیر در نسج  یا پارانشیم کلیه داشته باشد.

پس از تشخیص عفونت ادراری همراه با تب،  تا زمانی که وضعیت پارانشیم کلیه ازنظر ابتلا یا عدم ابتلا به عفونت و همچنین وجود یا عدم وجود ناهنجاری احتمالی در دستگاه ادراری مشخص نشود، ارزیابی بیمار را نمی‌توان خاتمه یافته تلقی  نمود.

متأسفانه اکثریت کودکانی که برای اولین بار دچار عفونت دستگاه ادراری علامت‌دار می‌شوند، در دهه اول عمر قرار دارند و این گروه از کودکان نه‌تنها، در صورت آلودگی بافت کلیه در معرض بیشترین خطرات ازنظر باقی ماندن جای عفونت در کلیه یا اسکار به‌صورت  بروز اختلال در رشد کلیه،  پیدایش پرفشاری خون، دفع پروتئین در ادرار،… بیماری مزمن کلیه قرار دارند، بلکه در برخی موارد  مشخص کردن محل عفونت در این طیف سنی با مشکل مواجه است.

از طرف دیگر بازبینی  متون پزشکی  بیانگر تبدیل‌شدن  تغییرات ایجادشده در قشر کلیه در اثر عفونت در مرحله حاد بیماری به‌جای زخم دائمی یا اسکار دائمی در%۵۲-۳۶ بیماران در تصویرنگاری  هسته‌ای بعدی است. در سال‌های اخیر با توجه به تحولاتی که در روش‌های ارزیابی کودکان مبتلابه عفونت ادراری به وجود آمده، توانسته‌اند از پزشکی هسته‌ای  به‌عنوان یک وسیله تحقیقاتی مطمئن و قابل‌اعتماد، اطلاعات خوبی از وضعیت سیستم ادراری کسب و درنهایت از آن در جهت تشخیص سریع، درمان به‌موقع و نیز پیگیری بیماران استفاده نمایند.

در این قسمت ضمن مرور روش‌های آزمایشگاهی برای تشخیص عفونت ادراری، اهمیت فاکتورهای مربوط به میزبان و باکتری، نقش تصویرنگاری هسته‌ای برای مشخص کردن محل عفونت و نحوه ارزیابی و درمان کودک مبتلابه عفونت دستگاه ادراری موردبحث قرار خواهد گرفت.

شیوع عفونت ادراری

شیوع عفونت ادراری در چند ماه اول عمر در جنس مذکر بیشتر از جنس مؤنث است، لیکن بعد از ۲-۱ سالگی  میزان عفونت ادراری در دختران نسبت به پسران تا ۱۰ برابر افزایش می‌یابد. احتمال پیدایش عفونت ادراری در پسران در دوران کودکی حدود %۱ است. در نوزادان پسر شیوع باکتری اوری (دفع باکتری از ادرار) بدون علامت حدود %۲-۱٫۵  است که با افزایش سن، میزان آن به حدود %۰٫۲ کاهش می‌یابد.

عفونت ادراری در نوزادان ختنه نشده  تقریباً ۱۰ برابر  ختنه شده ها است.

احتمال بروز عفونت ادراری در دختران  در سنین  کودکی حدود %۵-۳  و میزان شیوع  باکتری اوری بدون علامت   در سنین قبل از دبستان و نیز سنین مدرسه حدود %۱  است.  در دختران میزان شیوع عفونت ادراری پس از یک افزایش در محدوده سنی ۳-۲ سالگی که هم‌زمان با شروع فرایند کنترل ادرار یا (Toilet Training (TT است، مجدداً در سنین بالاتر   به حد %۲-۱ تنزل پیدا می‌کند. در شیرخواران تب‌دار میزان عفونت ادراری حدود %۵ گزارش‌شده است.

اتیولوژی:

باکتری اشرشیاکلی (Escherichia coli (E.coli شایع‌ترین عامل عفونت ادراری علامت‌دار و باکتری اوری بدون علامت در کودکان در همه سنین ازجمله در دوره نوزادی است.  E.coli مسئول پیدایش اولین عفونت در حدود %۹۰ دختران و %۶۵ پسران و عامل عفونت ادراری مکرر در % ۷۵ موارد است.  حدود %۶۶  از کل عفونت‌های ناشی از E.coli توسط ۸ تا %۱۰ از ۱۵۰ سروتیپ  شناخته‌شده این باکتری اتفاق می‌افتد. ارگانیسم‌های دیگر مثل کلبسیلا، گونه‌های پروتئوس و… با شیوع کمتری به‌عنوان عوامل ایجادکننده عفونت دستگاه ادراری در کودکان محسوب می‌شوند.

در پسران بخصوص آن‌هایی که مبتلابه اروپایی انسدادی یا ناهنجاری‌های مادرزادی در سیستم ادراری هستند، گونه‌های پروتئوس در اغلب موارد مسئول بروز عفونت ادراری به شمارمی روند. اگرچه در برخی مطالعات به عفونت با استافیلوککوس ساپروفیتیکوس پاتوژن (بیماری‌زا) در هردو جنس اشاره‌شده است، لیکن یافته‌های مربوط به دیگر تحقیقات، بیانگر ابتلای تقریباً انحصاری دختران بالغ به این پاتوژن بخصوص پس از ازدواج است. همچنین E.coli، گونه‌های سودومونا، استاف کوآگولاز منفی، گونه‌های آنتروکوک، آنتروباکتر و کلبسیلا از پاتوژن هایی هستند که در ایجاد عفونت ادراری بیمارستانی دخالت دارند. اگرچه، قارچ‌ها از علل نادر عفونت ادراری به شمار می‌روند، ولی در برخی بیماران ازجمله کودکان  مبتلابه ناهنجاری‌های سیستم ادراری، بعد از اعمال جراحی و نیز بیماران مبتلابه ضعف سیستم ایمنی، درگیری دستگاه ادراری با این پاتوژن ها ازجمله ” کاندیدا “ (کاندیدیازیس کلیه) می‌تواند از علل عمده و خطرناک عفونت سیستم ادراری باشد.

باکتری‌های بی‌هوازی مثل کلستریدیوم پرفرینگنز، باکتروئید ها و گونه‌های فوزوباکتریوم از علل عمده عفونت ادراری در بیماران مبتلا  به اروپاتی انسدادی یا ناهنجاری‌های مادرزادی می‌باشند. در این گروه از بیماران گرفتن نمونه ادرار از طریق بذل مثانه (سوپراپوبیک) و انجام کشت در محیط بی هوازی  برای تشخیص کمک‌کننده خواهد بود.  نقش ویروس‌ها در پاتوژنزعفونت ادراری به‌خوبی تبیین نشده است و علیرغم دفع ویروس از ادرار (viruria) متعاقب برخی عفونت‌های ویروسی شایع مثل سرخک، اوریون، کوکساکی B  و ویروس هرپس، معمولاً بیماری واضحی در سیستم ادراری ایجاد نمی‌شود. از طرف دیگر در گروه ویروس‌ها، آدنو ویرس تیپ ۱۱ و ۲۲ به‌عنوان پاتوژن  ایجادکننده التهاب در مثانه  همراه با دفع خون در ادرار (سیستیت هموراژیک) مطرح است.

منبع: https://doctorataei.com