در این مقاله از مدافون، دکتر پرستو رستمی، فوق تخصص غدد اطفال درباره نشانهها و علائم بلوغ زودرس توضیح داده است.
بلوغ زودرس چیست؟
بهطور متوسط، دختران بین ۹ تا ۱۳ سالگی پا به بلوغ میگذارند. بلوغ طبیعی دورهای است که طی آن صفات ثانویه جنسی بهوجود میآیند و فرد توان باروری پیدا میکند. اما بلوغ زودرس بر اساس تعریف های اپیدمیولوژیک ظاهر شدن علائم بلوغ از نظر فیزیکی و هورمونی زیر 8 سال در دختران و زیر 9 سال در پسران است. در واقع بلوغ زودرس، به صورت شروع علائم بلوغ (افزایش رشد سینه ها) در دختران در سنین کمتر از 8 سال و در پسران (افزایش رشد بیضه) در سنین کمتر از 9 سال گفته میشود.
انواع بلوغ زودرس
- بلوغ زودرس مرکزی
- بلوغ زودرس محیطی
بلوغ زودرس مرکزی شایعتر از بلوغ زودرس محیطی است. این روند برای بلوغ طبیعی نیز یکسان است. در بلوغ زودرس مرکزی غدهی هیپوفیز هورمونی به نام گونادوتروپین تولید میکند. این هورمون باعث تحریک بیضهها و تخمدانها میشود تا هورمونهای دیگر یعنی تستوسترون یا استروژن تولید شود. اینها هورمونهای جنسی هستند که باعث تغییرات جنسی در دوران بلوغ (مانند رشد سینهها در دختران) میشوند.
اما در بلوغ زودرس محیطی یا بلوغ زودرس کاذب که شیوع کمتری دارند، هورمونهای استروژن و تستوسترون باعث بروز علائم بلوغ میشوند، اما مغز و غدهی هیپوفیز درگیر نمیشوند. بلوغ زودرس محیطی معمولا در اثر اختلالاتی در تخمدانها، بیضهها، غدد آدرنال یا غدهی تیروئید بسیار کمکار ایجاد میشود.
علت بلوغ زودرس چیست؟
متاسفانه امروزه سن شروع بلوغ در تمام دنیا و بهخصوص در دختران سیاهپوست پایین آمده است (. بلوغ زودرس اغلب در دختران سفیدپوست زیر 7 سال و در سیاهپوستان زیر 6 سال رخ میدهد) که علت آن بهطور کامل شناخته نشدهاست ولی شاید بهبود وضعیت اقتصادی و بهداشت دخیل باشند. اما باید بدانید که بلوغ زودرس در دختران شایعتر از پسران است.
این اتفاق در دختران میتواند ناشی از تومورها و کیست های تخمدان، تومورهای مغز و برخی بیماریهای خاص که همراه با بلوغ زودرس هستند، باشد ولی در اکثر دختران با بلوغ زودرس علتی پیدا نمیشود که آن را بلوغ زودرس ایدیوپاتیک می نامند. در مقابل بلوغ زودرس در پسران جدی تر است و در اکثر موارد یک علت زمینه ای مانند تومور مغز شناسایی میشود. به همین دلیل در اولین مراجعه کودک به پزشک برای رد علل بلوغ زودرس آزمایشات، سونوگرافی و عکس مچ دست درخواست میشود.
علائم بلوغ زودرس
علائم بلوغ طبیعی و بلوغ زودرس تقریبا مشابه است، فقط «زمان وقوع بلوغ» تعینکنندهی طبیعی یا زودرس بودن بلوغ است. این علائم عبارتند از:
در دختران:
- بزرگ شدن سینه (که اغلب اولین نشانه است)؛
- عادت ماهانه (که معمولا ۲ یا ۳ سال بعد از شروع علائم اولیه دیده میشود)
- آکنه
- رشد سریع
- موهای زیربغل
- بوی بدن شبیه به بوی بدن بزرگسالان
در پسران:
- رشد بیضهها، آلت تناسلی و کیسهی بیضه
- بم شدن صدا (که معمولا آخرین نشانهی بلوغ در پسران است)
- آکنه
- رشد سریع
- موهای زیربغل
- رشد موهای صورت
- صدای عمیق تر در پسران
- بوی بدن شبیه به بوی بدن بزرگسالان
پیشنهاد مطالعه | درباره افزایش قد بعد از بلوغ بخوانید.
راههای درمان بلوغ زودرس
همه بلوغ هایی که در سن کمتر از 8 سال در دختران و کمتر از 9 سال در پسران رخ میدهند، درمان میشوند. درمان بلوغ در سنین بالاتر بستگی به تشخیص پزشک دارد و در مواردی که یک بلوغ پیشرونده مطرح باشد اغلب به درمان نیاز دارد. برای درمان بلوغ زودرس از آمپول های زیر جلدی و عضلانی هر 28 روز استفاده میشود و طول مدت درمان به نظر پزشک و شرایط کودک بستگی دارد.
عوامل موثر در بلوغ زودرس
در ادامه به معرفی علائمی میپردازیم که خود علت اصلی بروز بلوغ زودرس نمیباشند و فقط ارتباط کمی با بروز این اتفاق دارند این عوامل عبارتند از:
جنسیت
دختران ۱۰ برابر بیشتر از پسران احتمال دارد دچار بلوغ زودرس مرکزی شوند.
نژاد
محققان دلیل این امر را نمیدانند اما بهنظر میرسد بهطور متوسط دختران آفریقایی-آمریکایی حدود یک سال زودتر از دختران سفیدپوست دچار بلوغ میشوند.
چاقی
برخی مطالاعات نشان میدهند که چاقی در دختران احتمال بروز بلوغ زودرس را افزایش میدهد. با توجه به تحقیقات صورت گرفته چاقی در پسران به بلوغ زودرس ارتباطی ندارد.
ژنتیک
گاهی اوقات بلوغ زودرس میتواند نتیجهی جهشهای ژنتیکی که باعث ترشح هورمونهای جنسی میشوند، باشد. در اکثر مواقع، کودکانی که به این علت دچار بلوغ زودرس مرکزی میشوند، والدین یا خواهر و برادرشان نیز به این اختلال دچار بودهاند.
پیشنهاد مطالعه | سوالات رایج درباره بلوغ زودرس دختران و پسران
پیامدهای بلوغ زودرس
- کوتاهی قد
- مشکلات رفتاری
- فعالیتهای جنسی در سنین پایینتر
- استرس
منبع: دکتر پرستو رستمی، فوق تخصص غدد، رشد و متابولیسم کودکان
سوالات پزشکی بلوغ زودرس
علائم بلوغ در کودک 6 ساله
دخترم ۶ ساله است و مدتی است دچار تغیراتی شده که من را نگران کرده. در این سن کم سینه های دخترم کمی حالت برجسته گرفته و احساس می کنم موهای زیر بغلش کم ضخیم تر شدهاست. نگرانم که نکند دچار بلوغ زودرس شده باشد. ممنون میشوم راهنمایی کنید که چه کاری انجام بدهم تا از بلوغ زودرس جلوگیری کنم و یا اگر اتفاق افتاده راههای درمانش چیست؟
در دختران اگر بلوغ در سن کمتر از ۸ سالگی اتفاق بیفتد به عنوان بلوغ زودرس محسوب میشود، اگر بلوغ زیر ۶ سال رخ دهد باید حتما درمان شود ولی بین ۶ تا ۸سالگی اگر سرعت پیشرفت بلوغ آهسته باشد و قد نهایی را کوتاه نکند درمان لازم نیست. تنها راه درمان بلوغ زودرس، تزریق آمپول است که هر ۴ هفته و گاهی بر اساس نظر پزشک هر ۸۴ روز تزریق میشود.
جایگزین داروی دیفرلین
سلام آمپول ۲۸ روز یک بار که برای به عقب انداختن بلوغ است و اسم آن دیفرلین هست پیدا نمیشود. جایگزین این دارو چه دارویی است؟
دکتر فاطمه سیاری فرد: داروی مشابه میکرورلین است که کمی کیفیت پایین تری دارد.
این مقاله توسط تیم تحریریه مدافون تهیه شده است. مقالات این وب سایت پس از تهیه توسط پزشکان و روانشناسان بررسی و تایید می شود. با این حال به یاد داشته باشید که این مقالات صرفا جهت آگاهی و افزایش معلومات شما تهیه شده است.برای درمان حتما به توصیه و تجویز پزشک یا روانشناس خود عمل کنید.
مریم جان همان طور که در مقاله هم گفته شده
بلوغ زودرس در دختران در سنین کمتر از ۸ سال و در پسران (افزایش رشد بیضه) در سنین کمتر از ۹ سال گفته می شود.
سلام وقت بخیر یه سوال داشتم دخترم 11 سالشه بلوغ زودرس داره الان 4 ماهه که پریود میشه پرید بودنش تاثیری روی قد اون میزاره میترسم دیگه قد نکشه