این مقاله توسط دکتر میلاد دودانگه بررسی و تایید شدهاست.
سوال و جواب تغذیه کودک
عوامل مختلفی بر روی عادات غذایی کودکان تاثیر دارد. بعضی از این عوامل، عوامل ژنتیکی است. مطالعات نشان داده است که علاقه به غذاهای ترش یا شیرین میتواند جنبه ژنتیکی داشته باشد. یکی دیگر از عواملی که در شکل گیری عادات غذایی نقش دارد خانواده است. میزان رفت و آمد، شهرهای مختلف، میزان توان مالی و تبلیغات هم در این عادات نقش دارند. بنابراین همه این موارد نقش دارند
برای داشتن یک رژیم غذایی سالم، باید والدین غذای سالم را تهیه کنند و مقدار مصرف آن را به بچه واگذار کنند. در این موارد دقت کنید که با سماجت به بچهها غذا ندهید و موجب لجبازی آنها نشوید، به سلیقه کودکان در این زمینه احترام بگذارید. روی شکل و تزئین غذا بیشتر کار کنید و تعداد وعدههای غذای سالم را افزایش دهید. همچنین انتظارتان را هم برای میزان دریافت غذا بر اساس سن کودک تنظیم کنید همچنین برای تغذیه بهتر کودک، استفاده ی تنقلات همچون چیپس و پفک در بین وعدههای غذایی کاهش و یا حذف گردد.
ارزش غذایی برنج ایرانی و خارجی تفاوت چندانی ندارد اما بسیاری از گونه های برنج خارجی را به خوبی نمی شناسیم.
خیر مشکلی ندارد اما بهطور کل زیاده روی در هر ماده غذایی برای کودکان باعث از بین رفتن اشتهای آنها میشود و کاهش اشتهای کودک سبب عدم مصرف بقیه ی غذاهای مفید توسط کودک میگردد.
در کودکان زیر 2 سال کره از مواد غذایی است که باید به غذای کودک اضافه شود و مشکلی ندارد. اما از نظر عادات غذایی اگر خواستید این میزان را کاهش دهید این کار را به مرور انجام دهید.
مصرف نوشیدنیهای کافئین دار برای کودکان زیر سه سال توصیه نمیشود.به جز این بهتر است که از دادن این مواد به کودکان پرهیز کند تا سبب عادت آنها نشود.
در کودکان زیر یک سال مصرف سبوس توصیه نمیشود زیرا هضم، جذب و دفع آنها مشکل است. اما در کودکان بالای یک سال میتوان به مرور از این مواد غذایی در رژیم غذایی شان استفاده کرد.
خیر، برای پرورش مرغ از هورمون استفاده نمیشود. قیمت هورمون به قدری بالاست که از خود مرغ هم گرانتر است و استفاده از آن برای پرورش مرغها مقرونبهصرفه نیست بنابراین نگران این مساله نباشید و هویجی که کنار مرغ میپزید را مصرف کنید.
تغذیه در کودکان با وزن بالا
در کودکانی که وزن بالایی دارند، مهمترین نکته کنترل کالری دریافتی است.باید میزان کالری دریافتی کودک، مطابق نیازها و وزنش باشد. وزن طبیعی کودک طبق نمودار رشد مشخص میشود. سپس مطابق آن میزان کالری دریافتی کودک باید مشخص شود. به یاد داشته باشید که کم کردن کالری دریافتی کودک به معنی گرسنگی دادن به او نیست. غذای کودک باید کافی باشد و موجب سیر شدن اون شود.
مثلا میتوانید از میوه ها و سبزیجات که فیبر بالایی دارند، بیشتر استفاده کنید. این مواد غذایی هم نیاز کودک را برطرف میکنند و هم اینکه سیرآوری خوبی دارند. در کنار تغذیه مناسب با انجام فعالیت های ورزشی، بهطوری که کودک از انجام آن ها لذت ببرد و خسته و درمانده نگردد، میتوان به تناسب اندام کودک و جلوگیری از بلوغ زودرس کودک کمک کرد. لازم به ذکر است، هرگز نباید به کودکان به صورت خودسرانه رژیم داد و حتما باید تحت نظر متخصص تغذیه این کار انجام شود.
مصرف نمک در تغذیه کودکان
به خانواده ها توصیه میشود ذائقه سازی و تغذیه سالم را از همان ماههای ابتدایی که کودک با غذای سفره آشنا میشود، آغاز کنند. عادت دادن ذائقه کودکان به غذاهای کم نمک باعث میشود که آنها در بزرگسالی از بیماری فشار خون در امان باشند. اما کودکان در سالهای مختلف زندگی شان به حجم و نوع غذاهای متفاوتی نیاز دارند.
تغذیه کودک در بدو تولد
بهترین غذا برای نوزادان پس از تولد شیر مادر است، و کودک باید حداقل تا ۲۱ ماهگی از شیر مادر در کنار غذاهای دیگر تغذیه کند. تا ۶ ماهگی کودک تنها به شیر مادر برای تغذیه احتیاج دارد، بنابراین تا این زمان تغذیه ی مادر بسیار مهم است و باید حتما پروتئین، ویتامین، آهن و سایر مواد مغذی را در رژیم خود بگنجاند.
در این دوران کودک حتی به آب نیز نیاز ندارد. به گفته متخصصان اطفال، شانس مرگ و میر ناشی از اسهال کودک، عفونتهای تنفسی و سایر عفونتها در شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه میکنند، کمتر از شیرخوارنی است که با شیرخشک تغذیه میکنند.
آیا به کودکان زیر یک سال میتوان شیر گاو داد؟ پاسخ را در این پرسش و پاسخ درباره مصرف شیرگاو در کودکان بخوانید.
تغذیه کودک در 6 ماهگی
در حدود ۶ ماهگی میتوان آب میوه ها را در فنجان های ته پهن و صاف، جرعه جرعه به کودک نوشانید. نوشیدن به کمک فنجان از فساد زودرس دندانها در شیرخواران پیشگیری میکند. از این سن کم کم با تهیه فرنی، سوپ و… میتوان کودک را با طعم های مختلف آشنا کرد.
تغذیه کودک 1 تا 5 ساله
شیرخواران از یک سالگی به بعد، علاوه بر غذاهایی که خوردنشان را در سال اول زندگی یاد گرفته اند، باید از غذای سفره خانواده نیز استفاده کنند. این کودکان رشد سریع دارند و مقاومت کافی در مقابل بسیاری از بیماریها را هم ندارند و دندانهایشان نیز کامل نشدهاست. بنابراین باید در غذا دادن به آن ها، 3 شرط اساسی زیر را رعایت کرد:
- غذاهای کم حجم
- پر انرژی
- زود هضم
علاوه بر این، میزان رشد و فعالیت کودکان در سنین یک تا دو سالگی با کودکان سه ساله و بیشتر با هم فرق دارد و باید هنگام تغذیه آنان، این موضوع را نیز در نظر گرفت.
پیشنهاد مطالعه | درباره علل و راههای درمان بیاشتهایی کودکان بخوانید.
تغذیه کودک یک تا دو سال
همانطور که گفته شد، این کودک رشد سریع و فعالیت زیاد دارد و در نتیجه به غذای بیشتر نیاز دارد. ولی از سوی دیگر حجم معده اش کم و دندانهایش نیز کامل نیست، لذا لازم است در تغذیه او به نکات زیر توجه کنید:
- علاوه بر استفاده از شیر مادر، ۵ تا ۶ بار در شبانه روز به او غذا بدهید.
- غلاتی که کودک قدرت جویدن آن ها را دارد مانند برنج به صورت کته های مختلف مخلوط با سبزی ها، حبوبات و گوشت های نرم به او بدهید.
- اگر کودک مبتلا به یبوست است در تهیه سوپ او، علاوه بر سبزی ها (سیب زمینی، هویج، کدو، فلفل سبز، سبزی های برگی و …) از برگه هلو، زردآلو و آلو به مقدار کم استفاده کنید. اگر کودک دچار اسهال است، میتوانید در این مقاله درباره این بیماری اطلاعات بیشتر کسب کنید.
- غذای کودک را تمیز و کاملا” پخته تهیه کنید و پس از خنک کردن به او بدهید.
- باقیمانده غذا را در یخچال و یا فریزر نگه داری کنید
- به کودک کمک کنید خودش غذا بخورد و اطمینان حاصل کنید که فقط آب خورش و آب گوشت را نخورد.
- بهتر است که در غذای کودک از نمک، ادویه و یا چاشنی های دیگر به مقدار کم استفاده کنید.
- به غذای کودک کمی روغن مایع یا کره اضافه کنید تا مقوی تر شود.
- وقتی میخواهید گوشت، مرغ یا ماهی به کودک بدهید، آن را تکه تکه کرده و استخوان ها و تیغ های آن را بگیرید.
- مایعات را همیشه با قاشق یا فنجان به او بدهید.
برای دریافت مشاوره پزشکی از دکتر آنلاین کودکان کلیک کنید.
تغذیه کودک سه تا پنج سال
بعد از دو سالگی با آهسته شدن رشد، اشتهای کودک هم کاهش مییابد. از این موضوع نگران نباشید. با توجه به روند رشد کودک تقاضا برای دریافت غذا نیز تغییر میکند. هر چند میزان دریافت انرژی از یک غذا تا غذای دیگر متفاوت است اما کل غذای دریافتی روزانه کودک ثابت است. کودک در یک سالگی به ۱۰۰۰ کیلو کالری و در ۳ سالگی به ۱۳۰۰ کیلوکالری انرژی نیاز دارد البته نیاز به انرژی کودکان براساس میزان فعالیت فیزیکی آن ها متفاوت است.
برنامه غذایی مناسب کودک
در برنامه غذایی کودک باید از ۵ گروه غذایی اصلی یعنی گروه نان و غلات، میوه ها، سبزی ها، شیر و لبنیات و گروه گوشت و جایگزین های آن استفاده شود.
انرژی:
کودک برای رشد، بازی و سایر فعالیت های فیزیکی، مقابله در برابر بیماریهای عفونی نیاز به انرژی دارد که با مصرف مواد قندی، نشاسته ای (نان، برنج و …) و چربیها (کره و روغن) میتوان آن را تامین نمود. کودکانی که عادت به بازی و فعالیت زیاد دارند، نیازشان به انرژی بیش از کودکانی است که تحرک کمتری دارند. همچنین کودک پس از بیماری برای جبران وزن از دست رفته نیاز به انرژی بیشتری دارد.
پروتئین:
کودک در حال رشد است و برای ساخت و نگهداری ماهیچه ها، استخوان ها و سایر بافتهای بدن و مقاومت در برابر عوامل بیماریزا نیاز به پروتئین دارد. از این رو میتواند با مصرف منابع پروتئین حیوانی مانند گوشت قرمز و سفید، شیر، ماست، پنیر و تخم مرغ و یا پروتئینهای گیاهی مانند حبوبات و غلات(مانند عدسی و نان، شیربرنج) نیاز خود را برآورده نماید.
ویتامین ها و املاح :
کودکان در این سن جهت حفظ سلامتی و افزایش مقاومت در برابر عفونتها نیاز به ویتامین ها و املاح مختلف دارند و با مصرف روزانه منابع غذایی حاوی آن ها میتوانند نیازهای خود را تامین کنند. مانند ویتامین A که در مواد غذایی مانند:کره، جگر، میوه هایی مثل زردآلو، طالبی، هلو، سبزی های سبز و زرد مانند هویج، کدو حلوایی، اسفناج و جعفری وجود دارد.
ویتامینC که در مرکبات، گوجه فرنگی، جعفری و کلم وجود دارد.
کلسیم وفسفر که درغذاهایی مانند شیر، ماست، پنیر و بستنی وجود دارد.
ویتامین Dکه از قراردادن دست و پا و صورت کودک بهطور روزانه ۱۰ دقیقه در برابر نور مستقیم خورشید تامین میشود.
و از منابع غذایی خوب آهن میتوان به انواع گوشت قرمز و سفید، انواع حبوبات مانند لوبیا، عدس و سبزی ها مانند اسفناج و جعفری اشاره کرد.
الگوی غذایی صحیح کودکان :
برنامه غذایی مناسب کودکان سنین زیر ۵ سال باید روزانه حاوی تمام گروههای غذایی اصلی شامل نان و غلات، میوه ها و سبزی ها شیر ولبنیات و گوشت و جانشین ها باشد.
تعداد وعدههای غذایی
کودک باید در روز حداقل ۵ وعده غذا شامل سه وعده اصلی و دو میان وعده بخورد. صبحانه کودک مهمترین وعده غذایی او است و مصرف آن موجب یادگیری بهتر و دقت بیشتر او میگردد. برنامه غذایی کودک را باید طوری تنظیم نمود که صبحانه را با سایر افراد خانواده بخورد تا عادت به صبحانه خوردن دراو ایجاد شود.
میان وعده
میان وعده غذای مختصری است که بین دو وعده اصلی به کودک داده میشود. از آن جایی که معده کودک کوچک است ولی نیاز او به انرژی زیاد میباشد، با خوردن سه وعده اصلی غذا نیازهایش تامین نمیگردد. باید به یاد داشت که میان وعده تنها سهم کوچکی در تامین نیازهای غذایی کودک دارد و هیچ گاه جای وعده اصلی را نخواهد گرفت. بنابراین میان وعدهها باید بین وعده اصلی به کودک داده شود بهطوری که۲-۳ ساعت با وعده اصلی غذایی فاصله داشته باشد.
میان وعدههایی مانند شیر پاستوریزه یا جوشیده، نان و پنیر، خرما، بیسکویت، میوه و خشکبار مانند بادام، پسته، گردو، کشمش، توت خشک و… جهت تغذیه کودک مناسب میباشند. از دادن تنقلاتی مانند پفک، یخمک، چیپس و …. که ارزش تغذیه ای کمی دارند، خودداری نمایید. زیرا خوردن این مواد غذایی اشتهای کودک را کم کرده و باعث میشود تا نتواند غذای اصلی را بخورد.
پیشنهاد مطالعه | مصرف مایعات در کودکان چگونه باید باشد؟
نکات مهم رفتاری در تغذیه کودک
- کودک بایستی هنگام خوردن غذا، در وضعیت راحتی قرار گیرد تا بتواند به راحتی بدون آنکه تحت فشار قرار گیرد، غذا بخورد.
- بشقاب و لوازم غذا خوردن باید از جنس نشکن باشد. زیرا در صورت شکستن ظرف، کودک ناراحت شده و روحیه آن تحت تاثیر قرار میگیرد.
- رنگ مواد غذایی در اشتهای کودک و علاقه او به غذا تاثیر می گذارد. خوردن غذاهایی با رنگ های سبز، نارنجی و زرد برای او جالب است. به عنوان مثال میتوان از سبزی های برگ سبز و یا هویج و گوجه فرنگی استفاده کنید.
- بهجای آب میوه صنعتی از آب میوه طبیعی استفاده کنید زیرا به آب میوه صنعتی مواد قندی، رنگ وماده معطر اضافه شدهاست.
- غذا خوردن در یک ساعت معین سبب تحریک اشتهای کودک میشود.
- خستگی کودک مهمترین عامل از بین بردن اشهای اوست. بهتر است بعد از استراحت به کودک غذا داده شود.
- دادن وقت کافی به کودک برای صرف غذا بسیار مهم است بهتر است از شتاب و عجله در هنگام غذا خوردن پرهیز کرد.
- دادن غذای یکنواخت و تکراری سبب بیزاری کودک میشود. حتی اگر غذای مورد علاقه کودک، پشت سرهم به او داده شود، کودک از خوردن آن خودداری میکند.
- باید کودک را با انواع غذاهای مختلف آشنا کرد.
- بی تحرکی، خواب ناکافی و بیماری کودک موجب بیاشتهایی و غذانخوردن کودک میشود.
چند نکته مهم برای بهداشت غذای کودک
- قبل و بعد از تهیه غذا دست ها باید شسته شوند.
- غذاها خوب پخته شوند. زیرا حرارت موجب از بین رفتن میکروبهای بیماری زا میشود و خطر آلودگی احتمالی غذا در اثر حرارت از بین می رود.
- سعی کنید غذای تازه به کودکان خود بدهید. غذاهای مانده و یخچالی، ممکن است دارای باکتریهایی باشند که کودک شما را بیازارد.
- غذاهای پخته بهطور صحیح نگهداری شود. غذاهای باقیمانده سریعا” خنک و در ظرف دربسته در داخل یخچال نگهداری شود.
- در تهیه غذای کودک از مواد غذایی سالم و پاکیزه استفاده شود.
- از آب سالم برای نوشیدن و تهیه غذای کودک استفاده کنید.
- غذای کودک را دور از دسترس حشرات و جوندگان نگهداری نمایید.چون حیوانات حامل میکروبهای بیماری زا هستند.
توصیه های مهم برای تغذیه سالم کودک
- با لذت غذا بخورد به او یاد بدهید.
- از اهمیت وعده صبحانه به او بگویید.
- به او بگویید خوردن غذاهای خیلی چرب به نفع او نیست.
- به او بگویید خوردن غذاهای خیلی چرب به نفع او نیست.
این مقاله توسط تیم تحریریه مدافون تهیه شده است. مقالات این وب سایت پس از تهیه توسط پزشکان و روانشناسان بررسی و تایید می شود. با این حال به یاد داشته باشید که این مقالات صرفا جهت آگاهی و افزایش معلومات شما تهیه شده است.برای درمان حتما به توصیه و تجویز پزشک یا روانشناس خود عمل کنید.
من پسرم وقتی کوچیک بود خیلی تغذیه اش خوب بود. غذاهای سالم می خورد اما الان خیلی هله هول زیاد میخوره و وزنش هم بالا رفته