تب بیماری نیست؛ ولی، یک علامت بوده و میتواند نشان دهنده مبارزه بدن با عفونت است. تب در کودکان شایع است و دلایل مختلفی دارد. در این مقاله دکتر میلاد دودانگه، به سوالات رایج در خصوص دلایل تب در کودکان پاسخ داده است.
صورت سرخ و برافروخته، رنگ پریدگی و نداشتن شادابی همیشگی و خسته بودن از علائم تب است که میتوان با گذاشتن دست بر روی پیشانی کودک متوجه آن شد
برای اندازه گیری دقیق تب باید از تب سنج استفاده کرد. تب سنجها انواع مختلفی چون: نوارپیشانی، دیجیتالی (مقعد، زیر بغل، زیر زبانی) و … دارند که معمولاً برای نوزادان زیر ۴ سال از مقعدی یا زیر بغلی استفاده میشود
در مقعدی ۳۸ درجه سانتی گراد، زیر بغلی ۳۷ و ۲ درجه سانتی گراد و زیر زبانی ۳۷ و نیم درجه سانتی گراد نشان دهنده تب است
چگونه دمای بدن اندازه گیری میشود؟
برای اندازه گیری دمای بدن باید ابزار مناسب در اختیار داشته باشید. شما نمیتوانید به اندازه گیری دما با لمس پیشانی با دست اعتماد کنید. توصیه میشود یک دماسنج الکترونیک یا جیوه ای تهیه کنید. بهترین راه اندازه گیری دما در نوزادان و کودکان استفاده از دماسنج زیر بغل است.
پیش از آنکه از دماسنج استفاده کنید آن را بچرخانید تا ستون جیوه یا الکل درونش را ببینید. درجه حرارت بدن نوزاد بین 36.4 تا 35 درجه سانتی گراد نیز نشانه سردی بدن است که باید از طریق تماس پوست با پوست، گرم نگه داشته شود. در صورت عدم افزایش درجه حرارت بدن نوزاد در عرض 2 ساعت دوباره تب او را ارزیابی کنید. در بزرگسالان و کودکان بزرگتر میتوان از دمای دهانی استفاده کرد.
ممکن است دمای دهان، بسته به اینکه به تازگی نوشیدنی گرم یا سرد مصرف شده باشد، به غلط بالا یا پایین باشد. حداقل 10 دقیقه بعد از نوشیدن، دمای بدن را اندازه گیری کنید. تنفس هم دهان را خنک میکند.
گاهی موارد افزایش درجه حرارتی داریم که با تب ناشی از بیماری اشتباه گرفته میشود. این مورد در پی فعالیت و هیجان زیاد، نوشیدن مایعات گرم و لباس زیاد به وجود میآید که با کمی خنک کردن، کم کردن لباس و پایین آوردن درجه حرارت محیط و کم کردن هیجان این افزایش دما پایین میآید.
در گرمازدگی نیز کودک تب میکند؛ اما، منشا این تب، عفونی نیست.
عفونتها سر دسته علل تب میباشند و ویروسها در صد بالایی از آنها را در بر میگیرند. تزریق واکسن، دندان در آوردن (خیلی خفیف)، کمبود آب در اثر اسهال و استفراغ، کم شیر خوردن در شیر خوارگان خیلی کوچک، واکنشهای آلرژیک و بیماریهای خود ایمنی مثل: بیماریهای رماتیسمی و بیماریهای خونی مثل: سرطانها هم میتوانند از دلایل تب در کودکان باشند
پیشنهاد مطالعه | درباره تب در کودکان و نوزادان بیشتر بدانید.
هرچه سن پایینتر باشد، بررسی تب مهمتر است. در نوزادان (بچه زیر ۲۸ روز) و شیرخوار زیر ۳ ماه، تب همیشه جزء علامتهای خطر است و والدین باید در ابتدا به کودک شیر دهند، لباس وی را کم کنند و اگر علی رغم اینها کودک دچار تب بود، فوراً به پزشک مراجعه کنند.
برای کودکان بر اساس سن آنها دماهای زیر میتواند خطرناک باشد:
· تب 38 درجه و بالاتر در کودکان زیر 3 ماه
· تب 38.2 درجه و بالاتر در کودکان 3 تا 6 ماه
· تب 38.8 درجه و بالاتر در کودکان بالای 6 ماه
در تب خفیف؛ اگر، حال کودک خوب بود و تغذیه بهطور مناسب انجام میشود، نیاز به دارو پایین آورنده تب وجود ندارد. گاه برخی از کودکان در اثر تب، دچار بی حالی و بیاشتهایی میشوند که باید به پزشک مراجعه کنند
اگر نیاز به مشاوره با پزشک متخصص اطفال دارید، بهترین دکترهای آنلاین در اپلیکشن مدافون آماده پاسخگویی به سوالات شما هستند: مشاوره با دکتر آنلاین کودکان
۱. اگر کودک زیر سه ماه باشد. ۲. اگر شکایتی مثل درد گلو و گوش داشته باشد. ۳. درصورت داشتن علائم ادراری. ۴. تشنج. ۵. بی حالی. ۶. گریه مداوم. ۷. مشکل در راه رفتن. ۸. کبودی لب، زبان و ناخن. ۹. درد شکم. ۱۰. سفتی گردن. ۱۱. سردرد شدید. ۱۲. سرگیجه. ۱۳. تنفس مشکل. ۱۴. ملاج تو رفته یا برآمده. ۱۵. ناله داشتن. ۱۶. مشکلات جسمی، مثل: سرطان، بیماری قلبی، کم خونی و بیماریهای ایمنی. ۱۷. علائمی همراه با سرفه، استفراغ، اسهال و راش. ۱۸. اگر کودکانی که واکسن زده باشند و تبشان بیشتر از ۴۸ ساعت طول بکشد. ۱۹. بچه رفتار طبیعی و فعالیت همیشگی را ندارد و تب داشته باشد. ۲۰. بچه نتواند خوب مایعات را بخورد و کم آب شود.
در موقع دندان در آوردن، کودک کمی بی قرار و دارای مدفوع شل است و بدن کودک ممکن است خیلی کم افزایش درجه حرارت داشته باشد؛ ولی، اینها شدید نیست و اگر شدید بود، منشأ دیگری دارد
تب و تشنج اکثراً در ۲۴ ساعت اول و اکثراً تب بیشتر از ۳۹ درجه سانتی گراد است و بیشتر بین ۶ ماهگی تا ۶ سالگی اتفاق میافتد. اول باید مطمئن شویم تب و تشنج است؛ بنابراین، باید علتهای دیگر تشنج را مثل: زردی، عفونت مغز، کاهش قند، سدیم، کلسیم یا مسمومیت دارویی و … را رد کنیم
در بیشتر موارد تشنج ناشی از تب به شرطی که تشخیص درست باشد، بی خطر است. بد نفس کشیدن کودک، از دست رفتن هوشیاری، بالا رفتن سیاهی چشم بالا، سفت شدن یا تکان خوردن شدید دست و پا را از علائم تب و تشنج است.
بچه را به پهلو در حالی که اطرافش چیزهای تیز و ناامن نباشد، بخوابانید؛ چیزی در دهانش نگذارید و اگر چیزی در دهان بود، باید آن را خارج کنید؛ در دفعه اول باید به مدت زمان تشنج توجه کنید و بدانید چهقدر طول میکشد و سعی بر پایین آوردن درجه تب داشته باشید و بعداً به پزشک مراجعه کنید
پیشنهاد مطالعه |در این مقاله دکتر سارا نجفی، درباره انواع تشنج در کودکان توضیح داده است.
اگر تب بچههای زیر دو سال بیشتر از یک روز و برای بالای دو سال بیشتر از دو روز طول کشید و این تب از سوی پزشک، تب بیماری ویروسی تشخیص داده شده بود؛ ولی، باز همچنان تب ادامه داشت، باید دوباره به پزشک مراجعه کنند.
خنک نگه داشتن محیط، کم کردن لباس، مصرف مایعات فراوان، استراحت کردن و عدم بازی و نرفتن به پارک و میهمانی، خنک کردن با رفتن به حمام آب ولرم و قرار دادن پارچه نمناک زیر بغل، کشاله ران و زیر ناف از راههایی است که میتوان تب را پایین آورد؛ اما، نکته قابل توجه این است که آب باید حتماً ولرم باشد
بچهها تا ۱۸ سالگی در زمان تب نباید آسپرین استفاده کنند، از استامینوفن برای کودکان بالای ۳ ماه و ایبوپروفن از ۶ ماهگی با دز مناسب در تبهای بالا استفاده شود
اگر تب کودک، بعد از مصرف استامینوفن و ایبوپروفن در مدت ۳۰ تا ۴۰ دقیقه پایین نیامد، در صورتی که دوز و مقدار دارو درست بود، باید به پزشک مراجعه کنید
همانطور که گفته شد تب نشان دهنده شروع یک بیماری و از مهمترین علائم بیماریهای ویروسی و عفونی مانند سرما خوردگی میباشد. تب کردن در کودکان امری عادی است.
پیشنهاد مطالعه | درباره علائم و درمان تب ویروسی در کودکان از دکتر میلاد دودانگه بخوانید.
تب در کودکان زیر 3 ماه جدی تر است و تب بالایی که مانع بازی کردن و غذا خوردن کودک نمیشود ممکن است چندان جدی نباشد. بخاطر داشته باشید که زمانی که کودک در حال فعالیت است بدنش گرمتر از زمانی است که تازه از خواب بیدار شده. نکته دیگری که باید بیاد داشت این است که سیکل طبیعی ترموستات داخلی بدن انسان بگونه ای است که درجه حرارت بدن انسان در ساعات غروب و سر شب بالا می رود.
شما بهتر از همه میتوانید تشخیص دهید که کودکتان بدحال است یا نه. بنابراین در صورتیکه احساس نگرانی میکنید، صرف نظر از اینکه درجه حرارت بدن کودک چقدر است، به پزشک مراجعه کنید. بعلاوه، درجه حرارت مقعدی تنها شاخص نگران کننده بودن تب کودک نیست. سن و رفتار کودک نیز مهم است.
درجه حرارت مقعدی بالای 38 درجه سانتیگراد در کودک کمتر از سه ماه، درجه حرارت مقعدی بالای 38.3 درجه سانتیگراد در کودک سه ماهه و بالاتر و وجود علائم زیر همراه با تب نیز میتواند نشانه جدی بودن مشکل باشد:
- کاهش اشتها
- بی حالی
- ، رنگ پریدگی یا بر افروختگی واضح
- وجود تغییرات در رفتار یا ظاهر کودک
- وجود دانههای کوچک قرمز-ارغوانی روی بدن که با فشار دادن سفید نمیشوند
- وجود لکههای ارغوانی بزرگ
- کودک نمیتواند غذا را ببلعد و آب دهانش مرتب میریزد
- کودک به نظر هذیان آلود و گیج میرسد و بسیار تحریک پذیر و کج خلق است
همچنین به خاطر داشته باشید که تب تنها یکی از علائم بیماری است. توجه داشته باشید که علائمی نظیر سرفه و گوش درد (در صورتیکه به آن مشکوکید) یا استفراغ و اسهال را حتماً به پزشک اطلاع دهید زیرا به وی در تشخیص کمک میکند
تب عموماً علامتی دال بر واکنش بدن کودک به عفونت است. سیستم دفاعی بدن کودک شامل گلبولهای سفید خون است که به باکتریها حمله کرده و آنها را از بین می برند. یکی دیگر از دلایل تب گرمازدگی است. گرما زدگی عارضه ای خطرناک است که ممکن است بر اثر بازی کردن کودک در آفتاب یا ماندن در اتومبیلی که شیشه هایش بالاست در یک روز گرم اتفاق افتد. اگر بدن کودک بر اثر ماندن زیر آفتاب یا در فضای سربسته و گرم تب دار باشد و درجه حرارتش با در آوردن لباس ها و ماندن در محیط خنک پایین نیاید باید آن را تب در نظر گرفت.
از آنجا که تب قسمتی از واکنش دفاعی بدن به باکتریها و ویروس هاست بعضی محققین معتقدند که دفاع بدن در مقابل عفونتها، وقتی درجه حرارت بدن بالا باشد مؤثرتر است. از سوی دیگر، اگر درجه حرارت بدن خیلی بالا باشد کودک بخوبی غذا نمی خورد، مایعات نمی نوشد و نمی خوابد و این مسایل باعث میشود دیرتر بهبود یابد
ایبوپروفن در کودکان زیر 6 ماه توصیه نمیشود.
اگر کودک بر اثر تب بی حال نشدهاست لزومی به استفاده از دارو نیست. برای پایین آوردن تب میتوانید مقدار زیادی شیر سینه یا شیر خشک به کودک بدهید تا هم درجه حرارتش پایین آید و هم از کم شدن آب بدن جلوگیری شود. همچنین زیاد به کودک لباس نپوشانید. بالا بودن درجه حرارت بدن کودک ممکن است ناشی از لباس بیش از حد، هوای گرم، و یا فعالیت زیاد باشد.
اگر تب کودک را اذیت میکند میتوانید با آب ولرم پاشویه کنید و یا در وان پر از آب ولرم قرار دهید. پاشویه به شستن پاها و یا انداختن پارچه خیس روی پاها محدود نمیشود. برای پاشویه میتوانید یک اسفنج را به آب ولرم آغشته کنید و از بالا روی بدن کودک بکشید. هرگز با استفاده از الکل نوزاد را پاشویه نکنید زیرا الکل از طریق پوست جذب شده و وارد خون میشود. ورود الکل به خون میتواند سبب بروز مشکلات تنفسی یا تشنج شود و یا کودک بر اثر افت قند خون خواب آلوده یا تحریک پذیر گردد.
با تأیید پزشک میتوانید از استامینوفن و ایبوپروفن کودکان برای پایین آوردن تب استفاده کنید. (استفاده از ایبوپروفن در کودکان زیر 6 ماه توصیه نمیشود.) دوز صحیح دارو بستگی به وزن کودک دارد. سعی کنید همیشه با استفاده از یک پیمانه یا قطره چکان دوز دقیق دارو را به کودک بدهید. هیچگاه هیچ داروی تب بری را بیش از تعداد دفعات توصیه شده به کودک ندهید. تعداد دفعات معمول تجویز استامینوفن هر 4 ساعت و ایبوپروفن هر 6 ساعت است. هیچگاه به کودک خود آسپیرین ندهید
اگر تب 30 تا 45 دقیقه بعد از مصرف دارو ادامه یافت برای اطمینان از کافی بودن دارو، دوز دارو و پیمانه ای را که با آن دارو را به کودک داده اید کنترل کنید. در صورتیکه میزان داروی داده شده کافی باشد ممکن است بدن کودک به دارو جواب نداده است. اگر استامینوفن ظرف یک ساعت تب را پایین نیاورد، برای استفاده از داروی دیگر با پزشک مشورت کنید
در صورتی که نیاز به مشاوره با پزشک متخصص و فوق تخصص اطفال دارید، بهترین پزشکان آنلاین در اپلیکیشن مدافون، آماده پاسخگویی به سوالات شما هستند: سوال از دکتر اطفال
بسیاری از داروهای ضد سرماخوردگی و سرفه، حاوی ترکیبات تب بر نظیر ایبوپروفن یا استامینوفن نیز هستند. قبل از استفاده از این داروها روی بروشور و روی جعبه دارو را بدقت مطالعه کنید و در صورتیکه دارای ترکیبات تب بر است از دادن داروی تب بر دیگر به کودک خودداری کنید
بالا رفتن ناگهانی تب (مثلاً از 38.9 به 40.5 درجه سانتی گراد) ممکن است سبب تشنج شود. در بیشتر موارد، تشنج ناشی از تب بی خطر است ولی این از اهمیت موضوع کم نمیکند و باید به آن توجه کافی کرد.
در هنگام تشنج، تنفس کودک سنگین میشود، آب دهانش راه میافتد، سیاهی چشمهایش بالا می رود، و یا دست و پایش بشدت تکان می خورد.این نوع تشنج ها معمولاً بین ده ثانیه تا سه یا چهار دقیقه طول می کشند. وقتی تشنج تمام شد سعی کنید درجه حرارت بدن کودک را پایین بیاورید تا مانع بروز تشنج های بعدی شوید.
مطمئن شوید چیزی در دهان کودک نیست و تا زمانی هم که در حال تشنج است چیزی در دهانش نگذارید. سعی کنید مدت زمان طول کشیدن تشنج را بخاطر بسپارید. بعد از اتمام تشنج، اگر کودک هوشیار است میتوانید به او استامینوفن کودکان یا -در صورتیکه بزرگتر از 6 ماه است- ایبوپروفن کودکان بدهید. لباس های کودک را در آورید و او را با آب ولرم پاشویه کنید. اگر کودک هوشیار است و میتواند چیزی بخورد به او شیر سینه یا شیر خشک بدهید.
حتی اگر تشنج خفیف باشد یا فقط چند ثانیه طول کشیده باشد با پزشک خود تماس بگیرید و در صورت لزوم کودک را نزد او ببرید. اگر در زمان تشنج رنگ کودک به آبی متمایل شد، بیشتر از چند دقیقه تکان های شدید داشت، بعد از تشنج در نفس کشیدن مشکل داشت، و یا یک ساعت بعد از تشنج هنوز هم بی حال و خواب آلوده بود به اورژانس مراجعه کنید.
تا زمانی که عفونت برطرف نشود کودک تب میکند و این مسئله ممکن است 2 تا 3 روز طول بکشد. بعضی عفونتها نظیر آنفولانزا، ممکن است 5 تا 7 روز طول بکشد. اگر کودک آنتی بیوتیک میگیرد ممکن است 48 ساعت طول بکشد تا تب پایین بیاید. داروهای تب بر درجه حرارت بدن را موقتاً پایین میآوردن ولی تأثیری بر عفونت ندارند
. وجود تب بدون علامت دیگر در صورتیکه کودک تب داشته باشد ولی علائم دیگری نظیر آبریزش بینی، سرفه، استفراغ، یا اسهال نداشته باشد تشخیص میتواند مشکل باشد. بعضی عفونتهای ویروسی نظیر Roseola جوش های قرمز پوستی) سبب ایجاد سه روز تب بالا و متعاقب آن جوش های صورتی کم رنگ بر روی پوست تنه میشوند. عفونتهای جدی تر نظیر مننژیت (التهاب پرده های نخاع)، عفونتهای ادراری، یا باکتریمی (وجود باکتری در خون) نیز ممکن است سبب تب بالا بدون علائم دیگر شوند. در صورتیکه کودکتان تب بالا بدون علائم دیگر دارد به پزشک مراجعه کنید.
این مقاله توسط تیم تحریریه مدافون تهیه شده است. مقالات این وب سایت پس از تهیه توسط پزشکان و روانشناسان بررسی و تایید می شود. با این حال به یاد داشته باشید که این مقالات صرفا جهت آگاهی و افزایش معلومات شما تهیه شده است.برای درمان حتما به توصیه و تجویز پزشک یا روانشناس خود عمل کنید.